Prefabrik yapıları malzeme ağırlıklarına göre sınıflandırmak
Prefabrik bileşenlerin üretiminde malzeme seçimi önemlidir. Birbirinden farklı malzemeler içinden ihtiyaçlarımıza cevap verebilecek performansa sahip malzemeyi belirleyebilmek için yapı alanında giren çeşitli malzemelerde bazı nitelikler şöyle sıralanabilir; Makineleşmeye uygunluk ve kolay şekillendirile bilmelidir. Isı, su ve ses yalıtımlarını olabildiğince az önlem alarak bünyesinde bulundurmalıdır. Zamanla, değişik kullanma ve iklim koşulları altında yıpranmamalı, yatay ve düşey yükler nedeniyle biçim değişikliklerine uğramamalıdır.
Statik açıdan yeterli mukavemete sahip olmalı, hem taşıyıcı hem bölme elemanı olarak kullanılabilmelidir,bağlantıları kolaylıkla ve hızlı yapılabilmelidir. Yangın gibi ekiler karşısında mukavemetini korumalı, hacim ve şekil değişikliği olmamalıdır. Statik mukavemeti yüksek olmalıdır. Taşıma ve bölme işlevlerini görebilecek bitmiş ürünün elde edilebilmesini ve bağlantı kolaylığını sağlamalıdır. Malzeme ekonomik olmalı ve ülkenin kendi kaynaklarından karşılana bilmelidir. Panel sistemde malzeme olarak; beton, çelik, ahşap, plastik kullanılır.
Ağırlıklarına göre prefabrik yapılar
Kullanılan malzeme ve ağırlığına göre 2 tür prefabrik yapı türü vardır: a)Ağır prefabrikasyon b)Hafif prefabrikasyon
Beton büyük boyutlu panolar ağır prefabrikasyonda en yaygın kullanılan hazıryapı parçalarıdır. Özellikle “konut yapımı” için tercih edilmişlerdir. Konut için İngiltere’de ve Doğu Avrupa ülkelerinde bir süre prefabrike iskelet sistemler kullanılmışsa da rekabet edememişlerdir. İskelet sistemlerin pano sistemlerle rekabet edememesinin nedeni;panel sistemde taşıyıcılık ve bölücülük görevlerinin ayrı elemanlara yüklenmesidir.
Stabilite için duvarlardan ayrı bir iskelet oluşturulması, ekonomik yönden, görevlerinin gruplanmasından daha az uygun bir çözümdür. Tam tersine bir defada üretilecek bir elemanda(pano) görevlerin entegrasyonu bir rantabilite kuralı haline gelmiştir.
Büyük pano üretiminde malzeme olarak beton yeğlenmiştir. Bunun nedeni; modern diyebileceğimiz başka deyişle geleneksel olmayan malzemelerin çoğunun, büyük elemanlarla yapım kavramının, bütün binayı prefabrike elemanlarla oluşturmayı hedef alan durumu içinde, yeterli performansı beton kadar gösterememektedir. Beton, stabilite, ömürlü olma (dayanıklılık) konfor, ekonomiklik gibi gereklerin tümüne modern malzemelerden daha iyi cevap verebilmektedir. Bir pano sistemde duvar ve döşeme panoları merdiven, parapet kalkan duvarı, tesisat dolabı gibi özel parçalar kullanılır. Hazır beton elemanların ağırlığının 5 tonu geçmemesi istenir.
Tek tabakalı ve hacim boyutunda bir döşeme panosu en ağır parçadır. Ağırlığı 12 tona kadar çıkar. Bu nedenle, döşeme için alt tablada filigran tip plak kullanılır veya döşeme panosunun birkaç tane hacim boyutlarından küçük panolarla oluşturulması yoluna gidilmektedir. Beton malzemeyi hafifletmek de bir çözümdür. Hafif agregalı beton, boşluklu beton kullanılmaktadır. Yakın geçmişten beri en yaygın olarak kullanılan malzeme ise “genleşmiş kil betonudur, lakin pahalı bir endüstri ürünüdür. Ülkemizde yoktur. Türkiye’de ponza taşı ve bazalt cürufu, betonu hafifletmek amacıyla kullanılır.
Ağırlığı 100 kg / m²‘yi geçmeyen panolar hafif pano sınıfına girer. Genellikle taşıyıcı değildirler. Hafif panoları, cephelerde veya bina içinde, alçak veya yüksek yapılarda kullanılmaları, taşıyıcı olma veya olmamalarına göre ele alınmışlardır. Cephelerde kullanılan hafif panolar yapı içinde gerekli tüm niteliklere sahip değildir. Örneğin, ısıl ataletleri yoktur, genellikle de taşıyıcı değildirler. Sadece zemin kat veya zemin+1 katlı binalarda kullanılanlar ve taşıyıcı olabilmektedir. Genleşmelerine bağlı olarak yapacakları hareketler için gerekli “derzler” nedeniyle yatay yükleri alma görevini zorlukla yüklenebilirler. Geleneksel ve prefabrike ağır cephelere kıyasla pahalı ve kısa ömürlüdürler. Seçilme nedenleri sadece görünüm güzelliğidir denebilir.
