Onarım, güçlendirme ve Yıkım kararı almak hakkında temel bilgiler
Onarım güçlendirme projelerinde yapım aşamasında dikkat edilmesi gereken en önemli hususların başında maliyet tahminleri gelmektedir. Öyle ki karar aşamasında yapının fiziksel olarak dayanımlı hale getirilmesinin yanında yapılması planlanan işlemlerin ekonomik açıdan getirileri ve ortaya çıkaracakları masraflar da karar verme sürecinde etkin bir rol oynamaktadır. Yapılarda onarım/güçlendirme veya yıkım kararlarının sağlıklı bir şekilde alınabilmesi için günümüzde onarım/güçlendirme projelerinin faydalarının yanı sıra maliyetlerinin bir arada karşılaştırılabilmesini sağlayan fayda/maliyet analizi yöntemleri geliştirilmiştir.
Fayda Maliyet Analizi (FMA) gerek kamu gerekse özel sektör tarafından yatırım kararlarının alınabilmesi amacıyla fayda ve maliyetlerine göre projelerin karşılaştırılmasında en yaygın olarak kullanılan proje değerlendirme yöntemlerinin başında gelmektedir. Bir projenin maliyet ve faydalarının bugünkü değerlerine getirilerek karşılaştırılmasını sağlayan bu yöntem, eğer birden fazla proje karşılaştırılacaksa en optimum projeyi, eğer bir proje için karar verilecek ise net faydaların net maliyetleri aşması durumunda projenin uygulamaya değer olduğunu gösterir.
Projelerin ekonomik ve sosyal yönleri ile birlikte değerlendirilmesine imkân veren ve indirgeme tekniğine dayanan analiz ölçütlerinin başlıcaları; Net Bugünkü Değer – NBD (Net Present Value – NPV), İç Karlılık Oranı İKO (Internal Rate of Return – IRR), Fayda/Maliyet Oranı – F/M (Benefit/Cost Ratio – B/C), Geri Ödeme Süresi (Payback Period)
Yapıların ekonomik ömürlerini tamamlaması, mevcut amacına hizmet edemeyecek biçimde yetersiz kalması, yapının kullanım amacının değişmesi, heyelan, hortum, sel, deprem gibi doğal afetler ile yangın, patlama, terör olayları gibi dış etkenlerden dolayı hasar görmesi ve kullanılamayacak durumda olması nedenlerinden dolayı yıkım kararı verilmektedir. Söz konusu nedenlerden dolayı yapılarda gerçekleştirilen yıkımlar tekniklerine göre el ile yıkım, makine ile yıkım ve patlayıcı ile yıkım gibi genel olarak 3 başlık altında sınıflandırılmaktadır. Ayrıca yapıların yıkımı esnasında uygulanan yaklaşımlara göre de tamamen yıkılması, kısmen yıkılma (kat eksiltme gibi) ve acil yıkım (hasarlı yapıların yıkılması) olarak 3 grupta incelenebilir.
Yıkım kararına altlık oluşturacak maliyet kalemleri geniş bir şekilde ele alınmalıdır. Genel anlamda yapım maliyetleri, yıkım maliyetleri ve güçlendirme maliyetleri başlıkları altında toplanır. Buna göre onarım/güçlendirme maliyetleri yapılacak işlemin niteliğine göre değişmekte olup, bununla birlikte hesaplanan bina maliyet oranına etki eden başlıca faktörlerin korozyon durumu, deprem sınıfı, beton basınç dayanımı (MPa), zemin sınıfı ve binanın toplam alanı olduğu sonucu çıkar.
