İstanbul deprem riski ve Türkiye fay hatlarının durumu

İstanbul deprem riskinden önce Türkiye’de bulunan 4 önemli fay hattını inceleyelim; Kuzey Anadolu Fay Hattı, Ege Graben Sistemi, Doğu Anadolu Fayı ve Güneydoğu Anadolu Fayı olmakla birlikte, Türkiye’nin sismisitesinin büyük bölümü Avrupa’nın ve dünyanın en aktiflerinden biri olan Kuzey Anadolu Fay Hattı’na bağlıdır. Kuzey Anadolu Fay Hattı, Avrasya plakası ile Anadolu mikro plakası arasındaki sınırda, Türkiye’nin kuzeyine yayılan ve Karadeniz’e paralel olarak 1.500 km’den uzun bir kavisli sağ yanal fay sistemidir. Marmara Denizi’ndeki Kuzey Anadolu Fayı (KAF), orta derinlikte bir deniz tabanındaki nispeten genç aktif grev kayma-fay zonudur ve büyük depremler üretme potansiyeline sahiptir.

Depremler, Türkiye’de çok fazla ölüme neden olduğu için en çok korkulan afet türlerindendir. Yirminci yüzyılın başından beri Türkiye’de yaklaşık 110 adet yıkıcı deprem meydana gelmiştir. Bunlardan yaklaşık 15’inin ölüm rakamı 1000’den fazlayken, en büyük kayıplar ise 1939 Erzincan depremi ve 1999 Marmara depreminde verilmiştir.

AFAD, 2018 yılında yeni Türkiye Deprem Tehlike Haritası’nı yayınlamıştır. 1996 yılından bu yana kullanılan haritadan farkı yeni haritada deprem bölgesi yerine en büyük yer ivmesi değerleri bulunmaktadır. Haritada Kuzey Anadolu Fay Hattı, Ege Graben Sistemi, Doğu Anadolu Fayı ve Güneydoğu Anadolu Fayı ülkedeki en büyük yer ivmesini oluşturan fay hatları olarak açık bir şekilde görülmektedir. Yeni deprem tehlike haritası, en güncel deprem kaynak parametreleri, kataloglar ve matematiksel modeller kullanılarak bir öncekine göre daha ayrıntılı hazırlanmış olup, bir önceki haritada belirtilen deprem bölgeleri yerine en büyük yer ivmesi değerleri gösterilmiştir. Üretilen deprem tehlike haritasının, yapıları, nüfusun deprem anında etkilenme durumunu, ekonomik kayıpları ve depremin çevreye vereceği hasarı barındırmadığı, zarar ve kayıpların sonuçlarını hesaplamadığı için bir risk haritası olmadığı vurgulanmıştır.

Erzincan depremi, Türkiye tarihinin en yıkıcı depremidir. Richter ölçeğine göre 7.8’lik bir büyüklüğe sahiptir ve 33.000 insan ölmüş ve yüz binlerce evsiz kalmıştır. 1999 Marmara Depremi, Richter ölçeğine göre 7.6 büyüklüğündedir ve yaklaşık 17.000 insanın ölümüne yol açmıştır. Yaklaşık 50 bin insan yaralanmış ve yaklaşık 500 bin insan evsiz kalmıştır. Marmara depreminde kaydedilen maddi hasar yaklaşık 3–6,5 milyar ABD doları olmuştur.

İstanbul deprem riski: Yaklaşık 7.4 büyüklüğünde deprem bekleniyor.

İstanbul, Kuzey Anadolu fay hattının yakınında konumlanmış olup, geçmişte pek çok deprem geçirmiştir. Türkiye’nin nüfus açısından en kalabalık ili olması yanı sıra, sosyal, kültürel ve ekonomik açıdan en önemli ilidir. Bilim insanları Marmara Denizi’nin ≥100 km’lik bir kesimi boyunca sismik bir boşluğu temsil ettiğini, bu segmentin 1766’dan beri kırılmadığını ve 4–5m’lik bir kayma açığı biriktirmiş olabileceği açıklamasını yapmışlardır. İstanbul kentinde yakın gelecekte yaklaşık 7,4 büyüklüğünde bir depremin daha bekleniyor olmasından dolayı, açık ve yeşil alanlarının toplanma alanları olarak planlanması kritik öneme sahiptir. Deprem tehlikesi karşısında Türkiye’nin öncelikle hasar azaltma konusuna odaklanması ve bu konuda ilk olarak yerleşme ve yapılaşma süreçlerini yeniden düzenleyerek imar sistemini risk yönetimini içerecek şekilde oluşturması gerekmektedir. Kuzey Anadolu Fay hattının batı tarafına yakınlığı sebebiyle deprem tehlikesi altında bulunan İstanbul’un deprem riski açısından iyi değerlendirilmesi gerekmektedir.