Çatı nedir? Çatı çeşitleri nelerdir?
Çatı yapının en üst kısmında yer alan, atmosferik etkilere karşı koyan (yağmur, kar ve dolu gibi) yağış yüklerini taşıyabilecek ve tahliyesini sağlayacak şekilde tasarlanan, çoğunlukla kiremitle izole edilmiş yapı elemanlarıdır. Binanın en önemli sistemleri arasında yer alan çatının tipinin belirlenmesinde, bulunduğu Ülke, Bölge ve Kent coğrafi ve iklimsel özellikler yönünden nasıl bir çatının yapılması gerektiğini belirler. Kent ve Kentsel Bölgeler de o kentte ki imar, yasa ve yönetmelikler ile yerel yönetimlerin öngördüğü koşullar belirler, örneğin çatının eğimini. Bina Kompleksleri ve Bina ise çatının genel konseptini belirler. Binanın nasıl bir çatı ile örtüleceği de mekân tasarım seviyesinde belirlenmesi gerekmektedir.
Bu aşamaya kadar bahsedilen etmenler tasarım sürecinde uyulması zorunlu etmenler olarak karşımıza çıkarken çatının taşıyıcı sistemi, konstrüksiyonu ve örtü malzemesi mimarın seçimine bağlıdır. Çatı arasının kullanılıp kullanılmayacağı ise tasarım sürecinin başında verilmesi gereken bir karar olup diğer etmenlerin seçimine de etki eder. Çatının tasarım sürecin de, uyulması zorunlu etmenler ile mimarın seçimine bağlı kriterlerin optimum harmonizasyonu çok önemlidir. Dünyanın çeşitli bölgelerine bakıldığında çatıların oralardaki iklimsel, kültürel ve malzeme koşullarına bağlı olarak önemli farklılıklar göstermektedir, bu olgu bölgesel yaklaşım açısından uygun bir oluşum olduğu ölçüde, her şeyin dünyanın her tarafında yerel koşullar göz ardı edilerek birbirine benzetilmesi olgusu olarak adlandırılabilecek evrensellik olgusuna ters düşen bir yaklaşımdır.
Gelişen teknolojinin ürünleri olarak bu yapı elemanının eğimleri ve örtü malzemeleri çeşitlilik kazanmıştır. Bu olanakların dünyanın büyük bir bölümünde kullanılabilir olması, çatıların biçimlenmesinde, bu yeni malzemeler ve teknolojik olanaklarla yerel özellikleri ve o bölgenin koşullarının üstesinden gelebilen, hem her iklim ve koşulda uygulanabilen yeni evrensel bir kavram gelişmiştir ve bu da yanında yeni bir mimari anlayış ( konsept) ortaya çıkarmıştır. Böylece yerel malzeme ve koşullara bağlı çatı konseptinden ayrılınmıştır. Her yerde ve her koşulda kullanılabilen örtü malzemeleri ve sistemleri ortaya çıkmıştır. Bu sayede çatılar çeşitli şekillerde mimar tarafından binaya ve ihtiyaçlara uygun olarak çözümlenmiştir.
Şekillerine göre çatı çeşitleri
Asimetrik çatı, her bir yüzeyinin (Sağrısının) birbirinden farklı, eğim, büyüklük ve yöneyde olmasıyla tanımlanır. İç bükey ve dış bükey şekillerde de örnekleri mevcuttur.
Testere çatı, kesit görünüşten bakıldığında bir ahşap testeresinin dişlerini andırmasından dolayı bu isimle anılmaktadır, çoğunlukla sanayi yapılarında tercih edilmekle beraber tasarımcının konseptiyle uyum sağlaması durumun da konutlarda da kullanılabilmektedir.
Düz çatı (teras), günümüzde özel tercihi olmayan konut, işyeri ve fabrika yapılarında tercih edilmektedir, son yıllarda artan yapılaşmayla beraber şehirlerimizin hızla betonlaşmasını en azından plan görünüşte yeşil algısını artırmak içi düz konseptli yeşil çatılar olarak karşımıza çıkmaktadır, buna ilave önemli bir özelliği de yüzey suyunu kontrollü bir şekilde zemine aktarımını sağlar.
Beşik çatı, çatıların iki yönde kırılarak oluştuğu modellerdir, özellikle bol yağış alan bölgelerde daha dik ve az detayla çözümlenmektedir bu sayede yağmursuyu yapı yüzeyinden hızlıca uzaklaşıp zeminle buluşmaktadır.
Dört yüzeyli çolak çatı, aslında bir kırma çatıdır, planda bakıldığında mektup zarfını andıran kırma çatıdan farkı en az iki yüzeyinin kısa iki yüzeyinin uzun olmasından anlaşılmaktadır, çolak olmak ise bir tarafın diğer taraftan kısa veya uzun olmasını ifade etmektedir.
Mansard çatı tipi François Mansart (Mansard) tarafından, 16. yüzyılda ilk kez tatbik edilmiş olmasından dolayı bu isimle anılır, Mansard çatılar; Çatı aralarındaki ergonomiyi saçak çizgisine en yakın noktaya taşıtan modeller olarak ön plana çıkarlar dolayısıyla bu alanların kullanımının da en maksimum kullanım bu modelde karşımıza çıkar.
Bazilik çatı, dini yapılarda ( Bazilika) tercih edilmesinden dolayı bu isimle anılırlar, bir karma çatı olarak düşünülürse, düşük kotlu bir geniş beşik çatının daha dar ve yüksek bir beşik çatı tarafından yırtılması ile oluşmuş ve bu iki tip arasında da kottan dolayı oluşan kısımda ara duvar ile kapatılmıştır. Bu model de kullanılan ara duvar pencereleri sayesinde yapının ortasına doğal ışık çok rahat bir şekilde ulaşmıştır.
Dört yüzeyli veya kırma çatı tipinde çatılar planda bakıldığında mektup zarfını andıran tasarımlardır. Bir dikdörtgen son kat tabliyesinin dört köşesinden gelen eğimli mahyasının kesiştiği ikişerli kolların düz bir ana mahya ile birleştiği çeşitlerdir.
Çadır veya Pramidal çatılar, kare son kat çatı tabliyesinin çatı oluşturulurken köşelerden gelen dört eğimli mahyasının bir noktada birleşmesi ile oluşan türleridir.
Kule çatı, çokgen olarak çözümlenen kare veya silindirik yapının çatısının eğimli ve dik mahyalarının sivri bir kalem ucu gibi bir noktada birleştiği türleridir.
Soğan çatı, dikdörtgen veya silindirik bir kulenin üstüne bir soğan yumrusunu andıracak şekilde oturtulan çatılardır, genellikle dini yapı, çeşme ve saray gibi yapılarda tercih edilmiştir.
Konik çatılar, dairesel bir yapının üzerine dairesel bir saçakla başlayan sivri bir şapkayı andıran koni şeklinde çatılardır.
Kubbe çatılar, yarım küre kesitli çatılardır, tercih edildiği yapılar Cami, Kilise vb. dini yapılarda tercih edilmiştir.
Tonoz çatı, yarım daire kesitli çatılar olup genellikle dini yapılar ve fabrika binalarında tercih edilirken son dönemlerde konutlarda da güzel kullanılmış örnekler görüşmeye başlanmıştır.
Geniş Tonoz, kesitten bakıldığında yarım daireden ziyade hafif dış bükey bir formu olduğu görülmektedir. Bu form tümsek yapısı ile geniş bir dairenin yay parçası gibi durmaktadır.
Sivri tonoz çatı, Mansard ile tonoz çatının informal bir birlikteliği gibide anlatılabilir, bir beşik çatının iki yüzeyinin kavisli hale getirilmesi olarak da ifade edilebilir.
Çatılara güneş enerjisi sistemi kurulması: https://volkanatabey.com.tr/binalarda-gunes-enerjisi-ve-fotovoltaik-sistemler
