Yumuşak Kat Nedir?

Betonarme binalarda oluşan düzensizlikler, binaların depremlere karşı davranışını olumsuz etkilemektedir. Depreme dayanıklı ve güvenli bina tasarımı için bu düzensizliklerden kaçınılması gerekmektedir. Yumuşak kat düzensizliği (komşu katlar arası rijitlik düzensizliği), betonarme binalarda yaygın olarak görülmekte ve depremlerde binaların ağır hasarlar almasına neden olmaktadır. Deprem hasarları incelendiğinde, birçok binanın göçmesinde bu düzensizliğin etkili olduğu belirtilmektedir.

DBYBHY-2007’de birbirine dik iki deprem doğrultusunun herhangi birinde, binanın herhangi bir katında oluşan ortalama göreli kat ötelenmesi oranının, o katın bir üst veya bir alt kattaki ortalama göreli kat ötelenmesi oranına bölünmesiyle elde edilen değerin 2.0’dan fazla olması olarak tanımlanmaktadır.

Bu olay genellikle zemin katı iş yeri olarak kullanılan binalarda karşımıza çıkmaktadır. Çünkü bu binalarda ticari verimliliği artırmak amacıyla, zemin kat yüksekliği diğer katlardan daha yüksek olarak tasarlanmaktadır. Ayrıca çoğunlukla konut olarak kullanılan bu binalarda üst katlarda yoğun olarak kullanılan dolgu duvarlar, zemin katta tamamen veya büyük oranda kaldırılmaktadır. Binaların zemin kat yüksekliğinin artması, zemin katın ötelenme rijitliğini düşürerek, zemin katta oluşan göreli kat ötelenmelerini arttırmaktadır. Dolgu duvarlar yapı rijitliğine katkıda bulunarak, ötelenme değerlerini düşürmekte ve yapı periyotlarını kısaltmaktadır. Bu nedenle üst katlarında yoğun bir şekilde dolgu duvar bulunan bir binanın, sadece zemin katında dolgu duvarların kaldırılması bu kattaki rijitliğin düşmesine ve yapının deprem dayanımının olumsuz yönde etkilenmesine neden olmaktadır.

Zemin kat yüksekliğinin artması ve/veya üst katlarda kullanılan dolgu duvarların zemin katta kısmen veya tamamen kaldırılması, binanın yatay ötelenme rijitliğini düşürerek, binanın göreli kat ötelenmelerini arttırmaktadır. Bu durumlarda binada kat düzensizliği oluşma riski bulunmaktadır. Deprem hasarları incelendiğinde, yumuşak kat düzensizliğine sahip betonarme binaların, üst katlarında önemli hasarlar oluşmazken zemin katta oluşan hasarlarından dolayı binanın göçtüğü görülmüştür. Düzensizliğin oluşması durumunda, zemin kat seviyesindeki kolon hasarları artmaktadır. Yumuşak kat düzensizliği riski bulunan binaların tasarımı yapılırken, zemin katlardaki düşük ötelenme rijitlikleri dikkate alınmalıdır. Araştırmalarda, bu düzensizliğe karşı, binalardaki göreli kat ötelenme değerlerini düşüren, betonarme perdelerin kullanılmasının uygun olacağı belirtilmektedir.

Yumuşak kat riski bulunan yapılar

Yukarıdaki şekil incelendiğinde, (a) çerçevelerinde yumuşak kat düzensizliği riski bulunmazken, (b) çerçevesinde zemin kat yüksekliğinin artmasından kaynaklanan, (c) çerçevelerinde ise hem zemin kat yüksekliğinin artmasından kaynaklanan hem de dolgu duvarların zemin kat seviyesinde kaldırılmasından dolayı kaynaklanan yumuşak kat düzensizliği riski bulunmaktadır.

Yumuşak kat düzensizliğine deprem etkisi için tıklayınız.