Tekil Temel Nedir?
Tekil temel tek kolon için tasarlanan ve inşa edilen temel çeşidi olarak dikkat çeker. Planda gösterilen şekli itibariyle kare, dikdörtgen ve daire formlarında olabilir. Düşey kesit incelemesi yapılırsa dikdörtgen ya da yamuk olduğu görülür. Tekil temelde zemine iletilen yükler ise düşeyde ve deprem anında oluşan normal kuvvettir. Kolon kesitinin eğilmeye karşı rijit olduğu noktalarda eksende eğilme momenti büyük olur. Söz edilen bu eğilme momentinin zemin aktarılması gerekir. Bu durum söz konusu olduğu için kolon ve temel boyutlarını uyumlu inşa etmemiz gerekir.
Çerçeve taşıyıcı sisteme sahip yapılarda üst yapıdan kolonlar vasıtasyla gelen yüklerin zemine aktarılabilmesi için temeller yapılır. Zeminin güçlü ve nispeten homojen olduğu veya kolon ara mesafelerinin büyük olduğu durumlarda kullanılır. En sık kullanılan Tekil temeller ise kare veya dikdörtgen şekle sahip tekil temellerdir. Temel zeminin orta ve daha üstü sertlikte ve bina ağırlığının az olduğu durumlarda uygulanırlar. Tekil temel sömel tasarımları düz, kademeli (ampartmanlı) ve eğimli olarak yapılacaktır.
Tekil temellerin pratik hesabında kullanılan en önemli zemin parametresi, temel zemininde kullanım yükleri (G+Q) altında meydana gelmesine müsaade edilebilen gerilme, başka bir deyişle zemin emniyet gerilmesidir. Bunun yanında G+Q±E veya bazen G+1.3Q ±1.3W yükleme durumları da dikkate alınmalıdır. Ancak; TDY, zemin emniyet gerilmesinin, kullanma durumuna göre ender ortaya çıktığı ve kısa sürdüğünden dolayı deprem yüklemesi durumunda % 50 ‘ye kadar artırılabileceğini öngörmektedir. Benzer şekilde rüzgâr yüklemesi durumunda % 25 zemin emniyet gerilmesi artırılabilmektedir.
Temel boyutlama ve donatı hesaplarında, eğilme, kesme kuvveti ve zımbalama açısından gerekli tahkikler yapılmalıdır. Kolon yüzüne taşan temel parçaları yaklaşık olarak konsol çalışan tek yönlü plak şeklinde hesap edilebilir. Bu durumda, moment ve kesme için kritik kesitin kolon yüzünde, zımbalama çevresinin de kolon yüzünden d/2 kadar içeride olduğu varsayılır. Temel kalınlığı 25 cm den ve konsol açıklığının ¼’ünden küçük olmamalıdır. Temel boyutları (bx ve by) 70 cm den küçük olmamalıdır. Temel alanı 1,00 m² ’den az olamaz. İki yönde de bulunan eğilme donatıları temel tabanında ızgara oluşturacak şekilde eşit aralıklı olarak yerleştirilir. Momentin fazla olduğu yöndeki donatı altta olacaktır. Temeldeki çekme donatısı oranı x ve y doğrultularında, ayrı ayrı 0,002’ den eşit veya büyük olmalıdır. Donatı aralığı 250 mm. den büyük olamaz. Donatının beton örtüsü kalınlığı 5 cm. ’den az olmamalıdır.
Temel kalınlığı (derinlik) kesme esaslarına göre belirlenir. Tekil temelde iki yönde hareket esastır. İki yönlü kesme genel olarak zımbalama dayanımı olarak adlandırılır. Tekil temellerde mesnet kesme kuvveti genellikle sorun oluşturmaz. Zımbalama dayanımı için kritik kesit kolon yüzeyinden d/2 mesafeden alınır.
