Püskürtme beton tanımı ve uygulama yöntemleri
Ülkemizde son yıllarda yeni Avusturya metodu olarak adlandırılan tünel açma metodunun yaygınlaşması sonucu, tünellerde ilk kaplama olarak kullanılan püskürtme beton uygulamaları artmıştır. Önümüzdeki dönemlerde çelik liflerle güçlendirilmiş püskürtme beton kaplamaları ulaşım tünellerinde ve yeraltı maden galerilerinde yerinde dökme klasik betonarme kaplamasının yerini alacağı kuvvetle kestirilmektedir. Püskürtme harca (shotcrete-gunite) adları verilir. Kuru olarak karıştırılan çimento ve kum, basınçlı havayla püskürtme başlığına gelir, burada daha yüksek basınçla sevk edilen suyla ve şok priz hızlandırıcı katkı ile karşılaşır ve basınçla püskürtülür. Sulu karışıma göre çalışan sistemler de vardır. Bunlarda püskürtme başlığına ıslak olarak gelen betona başlıkta sadece katkı ve gerekli suyun geri kalan kısmı ilave edilir.
Püskürtme Betonda taşınma, yerleştirme, sıkıştırılma aşamaların bir anda yapılması, uygulamanın hızlı yapılabilir olması, farklı çalışma ortamlarında farklı boyut ve kesitlerde istenilen şekilde uygulanabilir olması, kalıp gerektirmediğinden malzeme ve işçilik tasarrufu yapılması gibi etkenler de yaygın kullanılma sebeplerindendir.
Püskürtme beton, kullanım alanları bakımından 2 kategoride değerlendirilebilir. Bunlar yeraltı ve yer üstü kullanımlardır. Yeraltı kullanımda en sık kullanılan yer tünel inşaatlarıdır. Metro, karayolu gibi inşaatlarda sıkça karşılaştığımız bir sanat yapısı olan tünellerde, oldukça önemli bir uygulamadır. Ayrıca yeraltı madenleri, yeraltı depoları gibi alanlarda da kullanılmaktadır. Püskürtme beton yer üstünde ise özellikle yol şevleri gibi son şeklini almış yapılarda durabilite sağlamak ve kaplamak amacıyla kullanılmaktadır. Püskürtme betonun kazı işlerinde bu denli çok kullanılmasının sebebi, kazı yapılan yüzeylerde kazının hemen ardından kolayca uygulanabilir olmasıdır.
Kullanılan kumun oldukça yaygın bir granülometrisi olması gerekir. Sert daneler, kırılmayan daneler tercih edilir. Kumun % 3~6 mertebesinde su içermesi gerekir. Geri sekme miktarı işçiden işçiye değişmekle beraber % 10~30 arasındadır. Geri seken malzemede çakıl daneleri çoğunlukta olduğundan yüzeye yapışan beton, ilk karışımdan çimento dozajı yönünden daha zengin olur. Ancak üniform bir karışım sağlamak güçtür, yer yer değişir. 1:4’lü bir karışım yüzeyde 1:3’e inebilir. Su/ çimento oranı 0.5~0.6 arasında kalabilir.
Püskürtme Beton Üretim Yöntemleri
Püskürtme beton kuru ve yaş karışım sistemi olmak üzere 2 şekilde üretilebilir.
Kuru karışımda çimento, kum, çakıl ve katkı maddeleri susuz ortamda karıştırılıp basınçlı hava ile çıkış hortumuna basılır. Hortum ucunda karışım püskürtme suyu ile karıştırılarak 70-120 m/sn’ lik bir hızla püskürtülür. Bu karışım uygulanacak yüzeye çarpınca uygulama yüzeyinde bir beton kabuk oluşur ve karışım hidrate olmaya başlar.
Yaş sistemde çimento, çakıl, kum, katkı malzemeleri sulu ortamda karıştırılıp çıkış hortumuna basılır. Bu yoğun karışım beton pompası veya basınçlı havayla püskürtme ucundan 34-45 m/sn gibi bir hızla uygulanacak yüzeye püskürtülür.
Püskürtme beton çeşitli tiplerde çelik veya sentetik lifler içerebilir ve lifli uygulaması da oldukça yaygındır.
