Plaka yükleme deneyi
Plaka yükleme deneyi zeminin taşıma gücünü belirlemek amacıyla yapılan bir arazi deneyidir. Bu deney rijit bir plakaya uygulanan yük ile birlikte, plakanın yapacağı oturmanın ve göçmenin ölçülmesine dayanmaktadır. Deneyin uygulanması sırasında 30 cm çapında ve 2,5 cm kalınlığında dairesel formda çelik plaka kullanılmaktadır. Plaka, zemin yüzeyine düzgün bir biçimde yerleştirilir. Plaka oturmalardan etkilenmeyecek şekilde mesnetlenir. Deneyin uygulama aşamasında deplasman ölçen hassas saat plaka oturmalarının ölçecek biçimde konumlandırılır. Daha sonra plakanın yüklenmesi işlemine geçilir. Burada plakaya ve dolaylı olarak da zemine kademeli bir şekilde yükler uygulanır.
Uygulanan her yük kademesinde meydana gelen oturmalar sona erinceye kadar beklenir. Deney istenilen gerilme seviyelerine veya sistemin ulaşabileceği değerlere yakalanıldığında son verilir. Bu deneyde yükler istenildiğinde kademeli olarak da uygulanabilmektedir. Deneyde seçilecek reaksiyonel kuvvet çalışmada kullanılan gerilme seviyelerine uygun seçilmektedir.
Deney sırasında plakanın yerinde oynamayacak şekilde ve uygulanan gerilmenin sabit kalması kontrol edilmelidir. Ölçüm cihazının kalibrasyonu yapılmış ve yükleme ve boşaltma sırasında oluşan deformasyonları doğru ölçebilmelidir. Plaka yükleme deneyinde yük kademeleri için geçen süre zemin tabakalarının özeliklerine göre değişmektedir. Örneğin küçük yük kademeleri için oturmanın sabit hale gelmesi 10- 15 dakika içeresinde gerçekleşirken bazı durumlarda ise bu süre 1 saatin üzerine çıkabilmektedir.
Plaka yükleme deneyi bir arazi deneyi olup zemin taşıma gücü ve oturma değerleri doğrudan ölçülebilmektedir. Bu deneyde kullanılan düzeneği açıklamak gerekirse zeminin üzerine oturan rijit bir plaka, üstte yükün uygulandığı bir ölü yük ve bu yükü alt plakaya aktaran bir kriko ve oturma miktarını ölçen komparatörlerden oluşmaktadır. Uygulanan yük ile plakanın yapacağı oturma davranışı komparatör saatleri ile belirlenir. Elde edilen veriler doğrultusunda yük-zaman, oturma-zaman, yük-oturma ilişkilerinden zeminin emniyetli taşıyabileceği yük bulunur.
Bu deney sadece doğal zeminlerin taşıma gücünün belirlenmesi amacıyla değil aynı zamanda demir yollarında, kara yolunda ve hava alanlarında dolgu sıkıştırma kontrolü amacıyla da kullanılmaktadır. Plaka yükleme deneyi yapı genişliğinin 4 katı derinliğe kadar zeminin homojen olduğu, örselenmemiş zemin örneği alınamadığı veya çok güç alınabildiği durumlarda başvurulan bir deneydir.
