Magnezyum Sülfat Çözeltisinde Don Kaybı Belirlenmesi
Magnezyum Sülfat Deneyi TS EN 1367-2 (2010) standardına uygun olarak agreganın magnezyum sülfat çözeltisinde don kaybını belirlemek için yapılır. Deney numunesindeki dane büyüklüğü 10 mm ile 14 mm arasında olan agregalar doymuş magnezyum sülfat çözeltisine 5 kere daldırıldıktan hemen sonra 110±5°C’de etüvde kurumaya bırakılır. Magnezyum sülfat tekrar su alır ve kristalizasyon devam ederse agrega ve kristalizasyon arasında zararlı etkiler görülür. Dane büyüklüğü 10 mm’den daha küçük malzemelerin oluşmasına sebep olan zararlı etkilerin neden olduğu ufalanma ölçülür. Yeterli miktarda iki deney numunesi elde etmek için laboratuvar numunesi TS EN 932-2 (1999)’e göre azaltılır ve 10-14 mm dane büyüklüklerinde en az 500 gr kütleli deney numunesi elde edilir. Her deney numunesi 110±5°C’lik etüvde 24±1 saat boyunca kurutularak desikatörde laboratuvar sıcaklığına getirilir.
Deney numunesi 10-14 mm göz açıklıklı eleklerle elenir, elek altı ve elek üstü atılarak yaklaşık 500 gr kütlede numune elde edinceye kadar elenir ve damıtık suyla tozlarından arınıncaya kadar yıkanır ve süzülür. Sonrasında etüvde kurutulur. Dane büyüklüğü aralığı 10-14 mm olan malzemenin kalması için eleme işlemi tekrarlanır. Her deney numunesinden 420±0,1 gr 430±0,1 gr aralığında deney numuneleri tartılarak kütleleri not edilir (M1).
İşaretlenen numuneler iki tel sepete alınır. Bu işlemler yapılırken malzemelerin sıçramaması için sepetlerin sallanmasından kaçınılmalıdır. Her sepet 17±0,5 saat boyunca agreganın 20 mm’lik çözeltiyle kaplanması için doygun magnezyum sülfat çözeltili kap içerisine daldırılır. Her sepet ile yığılmış tuz depolanmaları ve kap kenarları arasında en az 20 mm açıklık olmalıdır. Deneyin bütün kısımlarında sepetlerden herhangi bir danenin yok olmamasına özen gösterilmelidir. Buharlaşma ve kirlenme olmasın diye kabın kapağı mutlaka kapatılmalıdır. Daldırma işlemi bittikten sonra her bir sepet çözeltiden çıkartılarak 2±0,25 saat süresince suyu süzülür daha sonra kap kapatılır. Her bir sepet uygun şekilde kurutularak 5±0,25 saat boyunca laboratuvar sıcaklığına gelmesi için soğutulur.
Bir sonraki daldırma işleminde, kabın tabanında toplanan tuz çökeltileri önce çözülür ve çözelti iyice karıştırılarak 30 dakika boyunca beklemeye bırakılır. Kaptaki çözeltinin yoğunluğuna bakılır eğer yoğunluk belirlenmiş aralığın dışında çıkarsa çözelti hazırlanmış doygun taze MgSO4 çözeltiyle değiştirilmelidir.
Daldırma işlemi sırasında kayaç danelerinin aşırı şekilde etrafa saçılırsa çözeltinin ölçülen yoğunluğu, süspansiyon durumundaki ince daneler veya iyon değiştirme etkilerinden dolayı tam olmayabilir. Bu durumda çözelti taze bir çözelti ile değiştirilmelidir. Yapılan işlemler periyodu 48±2 saat süre ile 5 defa uygulanmalıdır. İşlemlerin 5 defa tekrar edilmesinden sonra agrega soğutulur, her bir sepetteki agrega magnezyum sülfattan arınık durumda olması için musluk suyuyla yıkanır ve kurutulur. Deney numunesi 10 mm’lik elek yardımı ile elenir ve agrega elek üstü kütlesi (M2) 0,1 gram doğrulukla not edilir. Magnezyum sülfat değeri kütlece yüzde olarak (MS) aşağıdaki eşitlik kullanılarak hesaplanır.
MS=((M1-M2)x100)/M1
Burada ; M1 : Deney numunesinin ilk kütlesi, gr
M2 : Deneyden sonra 10 mm’lik elekte kalan agreganın nihai kütlesi, gr
