Konut üretim aşamaları

Konut üretim, çeşitli fonksiyonların oluşturulması adına genel tanım olan yapı üretimi aşamaları ile paralellik göstermektedir. Yapı üretimi aşamaları, gereksinim duyulan yapının karar verildikten sonra üretilmesi için yürütülen eylemleri içine alan süreci kapsamaktadır. Yapı üretimi için bazı gereklilikler vardır. Arsa, yapının üzerinde inşa edileceği yerdir. Yapı malzemeleri, yapının inşa edilebilmesi için gerekli her türlü malzemedir. Gerekli ekipman, yapı malzemelerinin imalatta kullanılabilmesi için gerekli araç ve gereçlerdir. Finansman, yapı üretimini gerçekleştirebilmek adına gerekli kaynakların teminine yarayan kaynaklardır. Bilgi ve deneyim, yapı üretimine ilişkin temel birikimlerdir. İş gücü, üretimde yer alan belirli bir donanıma sahip konusunda uzman kişilerdir.

RIBA Konut üretim aşamaları

RIBA (Royal Institute of British Architects- Birleşik Krallık Mimarlar Odası) konut üretim aşamalarını; başlangıç-stratejik tanım, hazırlık-özet, konsept tasarımı, tasarımın geliştirilmesi, teknik tasarım, yapım, teslim, kullanım olarak belirlemiştir.

0. Başlangıç ve stratejik tanım aşamasında, ayrıntılı bir özet oluşturmadan önce projeye ilişkin stratejik tanım ve değerlendirmelerin yapılmakta, girişimcinin gereksinimleri ve projeye ilişkin gereksinimler belirlenmektedir.

1. Hazırlık ve özet aşamasında, kalite hedefleri ve bütçe dahilinde proje hedefleri geliştirilmekte, arazi verilerinin göz önünde bulundurulması ile birlikte sürdürülebilirlik kaygısı, proje bütçesi, diğer parametreler ve kısıtlamalar ışığında ilk proje özeti oluşturulmaktadır.

2. Konsept tasarımı aşamasında, yapısal tasarımın ana hatları ve maliyeti belirlenmekte ve bir sonraki aşamaya geçiş için müşteriden onay alınmaktadır.

3. Tasarımın geliştirilmesi aşamasında, tasarım programına uygun olarak, yapısal tasarımın diğer tüm bileşenlerinin güncellenerek geliştirilmiş tasarım programı hazırlanmaktadır.

4. Teknik tasarım aşamasında, tasarım programına uygun olarak mimari, yapısal ve diğer bilgileri içeren teknik tasarım hazırlanmaktadır.

5. Yapım aşamasında, yapım programı doğrultusunda sahada imalat yapılmaktadır. Tasarıma ilişkin değişiklikler sahada çözümlenmektedir.

6. Teslim aşamasında, yapım sözleşmesinin sonlandırılarak yapının müşteriye teslimi gerçekleştirilmektedir.

7. Kullanım aşaması, amacına uygun olarak inşa edilen yapının kullanıcı tarafından deneyimlenme sürecini kapsamaktadır.

Ülkemizde konut üretim düzeni

Ülkemizde yapı üretim süreçlerine ilişkin her türlü yasal düzenleme Çevre ve Şehircilik Bakanlığının yetki alanında yer almaktadır. Bu konuya ilişkin süreçler genel çerçevede 3194 sayılı İmar Kanunu ve 4708 sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanun doğrultusunda gerçekleştirilmektedir. Yapı denetimi, yapı üretim sürecinin tasarım öncesi dönem, tasarım süreci, yapım öncesi dönem, yapım süreci, kullanıma geçiş dönemi ve kullanım aşamalarının bütününü kapsayan bir içeriğe sahiptir.

Planlama aşaması

Yapı üretim sürecinin ilk adımını oluşturan planlama aşaması; girişimcinin yapı üretimini talep etmesiyle birlikte yatırım kararlarının alınarak, yapı üretiminin nitelik ve ölçeğinin tanımlanması, diğer bir değişle girişim aşamasını kapsamaktadır. Planlama aşamasındaki karar alma bileşenleri; ölçütlerin geliştirilmesi, kaynak ihtiyacının belirlenmesi, planlama analizleri, arazi verileri, organizasyon verileri, genel mühendislik analizleri, tasarım analizlerinden oluşmaktadır. Nitelikli yapı üretiminde en önemli evrelerden biri olan ve ölçütlerin gerçekleştirildiği bu aşamada mevzuat en önemli rehber olmaktadır.

Konut kullanıcısının ihtiyacına cevap veren öğelerin saptanarak elde edilen veriler doğrultusunda belirlenen yatırıma ilişkin kararların alındığı planlama aşaması, üretilecek konutun niteliğine ilişkin referansları içermektedir.

Proje Aşaması

Proje aşaması; planlama aşamasında belirlenen kabul ve bilgilerin, üretim amaçlarının tasarım ölçütleri doğrultusunda şekillenerek çizimlerle ifade edildiği aşamadır. Aşama girişimci (yapı sahibi), müteahhit ve tasarımcının ortak kararlar alarak sonucu şekillendirecek adımlar atması ile başlamaktadır. Yapı üretim sürecinin çok disiplinli yapısı yapı ürününe ilişkin belirleyici kararların verilmesi nedeniyle diğer aşamalara göre farklılık göstermektedir.

Yapı ürününe ilişkin girişimcinin isteklerinin ve ayırdığı kaynakların belirleyiciliğiyle gerekli verilerin oluşturulduğu aşamada alınacak önlemlerle proje niteliğine ilişkin önemli adımlar atılmaktadır. Tasarım kullanıcılar içindir. Bu bağlamda; tasarım aşamasının aktörü tasarımcıların, konut kullanıcı gereksinim ve isteklerini karşılayacak nitelikte, ürün özellikleri arasında sağlıklı ilişki kurması, yapılan konut tasarımında önemli olmaktadır. Bu süreçteki niteliğe ilişkin yaklaşımlar doğrudan diğer aşamaları da etkilemektedir.

Proje aşaması; yapının tüm bilgi, belge ve projelerinin denetim süzgecinden geçirilerek ruhsat alması ile sona ermektedir. Yapı denetim kuruluşunun girişimci (yapı sahibi) ile sözleşme imzalamasının ardından üretilecek yapının tüm bilgi, belge ve projelerinin mevzuata uygunluğu denetlenmekte, varsa gerekli düzeltmeler proje müellifi tarafından yapıldıktan sonra, yapı denetim kuruluşunca onaylanarak ilgili idaresine ruhsat düzenlemek için teslim edilmektedir. Aşamanın en önemli aktörü proje müellifleri iken denetim açısından ise; yapı denetim kuruluşunun ilgili denetçileri ve ilgili idare dolaylı yoldan sürece etki etmektedirler.

Uygulama Aşaması

Uygulama aşaması; çeşitli veriler doğrultusunda hazırlanan projelerin belirli bir organizasyon çerçevesinde somut ürüne ulaştığı aşamadır. Planlama ve tasarım aşamalarına ait verilerin doğru olması ve dolayısıyla doğru tatbik edilmesi ile nitelikli yapım eylemi gerçekleştirilmektedir. İmalatların yapı denetim kuruluşunca denetlenmesi sonucu tespit edilen sorunlar, planlama ve tasarım aşamalarına geri dönülerek giderilmektedir. Yapım aşamasında nitelikli ve deneyimli kişilerce hazırlanan yapım programı dahilinde yapımın zamanında bitirilmesi sağlanmalıdır.

Yapının üretim faaliyetinin sona erdiği ve yapının kullanıcıya teslim edilmesinden sonra ömrünü tamamlayıp yıkımına kadar olan evreyi kapsamaktadır. Kullanım aşaması üretilen yapının nitelikli olup olmadığının belirlendiği aşama olarak tanımlanmaktadır.

Teslimat ve Kullanım Aşaması

Kullanıcının memnuniyet düzeyinin değerlendirilmesi ile yapı üretim sürecinde rol alanların süreç içindeki katkıları değerlendirilmektedir. Bu bağlamda; yapı denetimi kuruluşu sözleşme yaparak teknik denetimini üstlendiği yapının sahibi başta olmak üzere ilgili idareye karşı da sorumlu olmaktadır. Bu sorumluluğun süresi yapıya ilişkin kullanma izni aldıktan sonra yapının taşıyıcı sistemini etkileyen kusurlara ilişkin ise on beş yıl, taşıyıcı olmayan diğer unsurlar için ise iki yıldır. Ancak yapıda kullanma izni alındıktan sonra yapıya ilişkin yapılan değişikliklerden değişikliği yapan sorumlu olmaktadır.

Yapının kullanım aşamasında karşılaşılan problemlerin değerlendirmesi, yapı denetim kuruluşunun sorumlu olup olmadığının belirlenmesi yönünde ilgili yerel yönetim ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından gerekli uygulamalar yürütülmektedir.