Kısa Kolon Oluşumu
Kısa kolon, kolon kenarlarına örülen kısmi duvarlar, havalandırma ve ışıklandırma için kısmi gömülü bodrumlarda bırakılan bant pencereler, temeli eğimli arazi üzerine oturtulan binalarda oluşan kot farklılığı, yüksek kirişler, merdiven sahanlıkları ve yapıda iki kat arasında oluşturulan asma katlar nedeniyle kolon boyunun azalması ile oluşmaktadırlar. Kısa kolonların kesme kuvveti taşıma kapasitelerinin artırılması durumunda bu kolonlarda sünek bir davranış olan eğilme kesme göçmesi davranışı söz konusu olabilecektir. Bu şekilde binanın bütün taşıyıcı sisteminin deprem dayanımı önemli miktarda arttırılmış olacaktır.
Ülkemiz sismik aktivitelerin yoğun olduğu bir deprem kuşağı üzerinde yer almaktadır. Bundan dolayı zaman zaman meydana gelen depremlerde betonarme yapılarda çoğu zaman ağır hasarlar meydana gelebilmektedir. Meydana gelen depremlerde yapının taşıyıcı sistemlerinde oluşan ağır hasarların sebeplerinden biri de yapıda ‘kısa kolon veya boyu kısalmış kolon etkisi’ şeklinde tabir edebileceğimiz oluşumdur. TBDY (2018) yönetmeliğinde ‘Kısa kolonlar’ diye tabir edilen oluşumun, taşıyıcı sistem nedeniyle veya dolgu duvarlar arasında bırakılan boşluklar nedeniyle oluşabileceği belirtilmiştir.
Çeşitli sebeplerden dolayı herhangi bir yapının tasarım veya uygulama aşamasında yapının davranışını deprem etkilerine karşı olumsuz etkileyen kısa kolonlar oluşturulmaktadır. Yapının tasarım aşamasında yönetmeliklere uygun olarak projelendirilen kısa kolonlar; yatay deprem kuvvetlerine karşı yeterli dayanımı sağlayabilme kapasitesini gösterebilirler. Ancak tasarım aşamasında dikkate alınmayan, uygulama esnasında oluşturulan kolon hataları; yapı güvenliğini ciddi bir şekilde olumsuz etkilemektedir. Merdiven sahanlıkları da bağlandıkları kolonların etkili boyunu kısaltmakta ve kısa kolon davranışının oluşmasına neden olmaktadır. Betonarme çerçeveli taşıyıcı sistem elemanları arasında kat yüksekliği boyunca örülen duvarlar, yapıdaki kolonların etkili boyunu kısaltmakta ve bu elamanların yatay deprem kuvvetlerine karşı normalde olduğundan daha fazla kat kesme kuvvetine maruz kalmasına sebep olmaktadır.
Betonarme bina yapılarında çoğunlukla işin daha çok ekonomik tarafı göz önünde bulundurulduğundan bina yapılarının zemin katlarında yer alan işyerlerinde gibi asma kat imalatları gerçekleştirilmektedir. Daha fazla kullanım alanı elde etmeye yönelik bu tür uygulamalar da yapıda kısa kolon etkisinin oluşmasına neden olurlar. Yine bu tür bir uygulama da kolonların serbest boyunu kısıtlamakta ve rijitliğin artmasından dolayı elemanlarda kısa kolon davranışı hâkim olmaktadır. Topoğrafik koşullar nedeniyle temeli eğimli araziler üzerine oturtulan bina yapılarında; yapının en alt katlarında birbirinden farklı uzunlukta olan kolon tasarımları gerçekleştirilebilmektedir. Kolon boyları birbirlerinden farklı uzunlukta olduğu için olası bir deprem esnasında yatay deprem kuvvetleri kolonlara yatay ötelenme rijitlikleriyle orantılı dağıtıldığından; etkili boyu az olan kolonların rijitlikleri artar ve diğer kolonlara göre daha fazla yatay deprem kuvveti karşılamak durumunda kalırlar. Bu durum yapıda kısa kolon davranışının oluşmasına sebebiyet vermektedir.
Kısa Kolon Hakkında Detaylar: https://volkanatabey.com.tr/kisa-kolon-olusumu-nedenleri-ve-onlemler
