İtme Sürme Yöntemi ve 1915 Çanakkale Köprüsü İnşaatı

Öngerilmeli beton kiriş köprüleri için esas olarak benimsenen inşaat metodolojilerinden biri olarak İtme Sürme Yöntemi dünya çapında birçok uygulamaları bulunan, ülkemizde yaygın olmamakla birlikte kullanılmaya başlanmış bir köprü yapım yöntemidir. Bu yöntemle, uzunluğu 40m–60m arasında değişen açıklıklar geçilerek, uzunluğu 700m-800m’ye varan sürekli tabliyeli köprüler inşa edilebilmektedir. Ayrıca geçici ayak kullanımı ile açıklık uzunluğu daha da arttırılabilmektedir.

Köprü ayaklarının yapımından sonra kenar ayaklardan birinin ya da ikisinin arkasında döküm sahası (prekast alan) kurulur. Tabliye tek kalıp kullanılarak segmentler halinde, dayanaklar üzerine kurulmuş inşaat sahasında birbiri ardına dökülmektedir. Her segment yapının bir önceki segmentine öngerilme kabloları ile bağlıdır. Beton prizini aldıktan sonra ardgerme kablolarına öngerilme işlemi uygulanabilmesi için gerekli dayanıma ulaştıktan sonra, kablolara öngerilme işlemi uygulanır. Köprü ayaklarında ve geçici ayaklarda sürme sırasında oluşacak sürtünme kuvvetlerini azaltmak için kayıcı mesnetler kullanılır. Döküm sahasındaki segment, geçici ve köprü ayakları üzerine yerleştirilen kayıcı mesnetlerin üzerinden, köprü ekseni boyunca segment uzunluğu kadar itilir. Ardından gelen segment için tekrardan aynı işlemler yapılır ve halihazırda itilmiş segmentlerle bağlantılı olan tamamlanmış segment, döküm sahası bir sonraki segmentin dökülmesi için serbest kalana kadar ayaklar üzerinde itilir. İnşaat döngüsü, tüm segmentler döküldüğünde ve ilk segment karşı kenar ayak üzerine yerleştirilen kayıcı mesnete ulaştığında sona erer.

İtme işlemi boyunca, köprünün ilk segmenti bir sonraki ayağa ulaşana kadar bir konsoldur. Bu durum ilk segmentlerde, diger segmentlere göre negatif eğilme momentlerinin çok yüksek değerlere ulaşmasını beraberinde getirir. Negatif eğilme momentindeki yüksek değerden dolayı oluşacak çekme gerilmelerini sınırlamak için ilk segmentin önüne betonarme tabliyeden daha hafif “Gaga” adı verilen ve tabliyeye rijit olarak bağlanan çelik yapı elemanı kullanılır. Çelik kılavuz gaga, konsol segment uzunluğunu ve dolayısıyla itme işlemiyle bir sonraki ayağa ulaşacak olan kısmın ağırlığının azaltılmasında büyük rol oynar.

Kalıp döküm sahasında stabil ve tekrardan kullanılabilir olduğundan yapım aşaması maliyeti daha azdır. Ayrıca yapım aşamasında daha uzun açıklıkların geçilmesi için kullanılan geçici ayaklar, itme esnasında ayaklarda kullanılan geçici mesnetler ve sürme işleminde kullanılan kılavuz gaga daha sonra yeni projelerde de kullanılabilirler.

İtme sürme yöntemi, köprü düz olduğunda veya uzunluk boyunca sabit bir eğriliğe sahip olduğunda tercih edilir. Çünkü tüm segmentler eşit boyut ve şekle sahip olmalıdır. Yarıçapların sabit olması şartıyla hem yatay hem de düşey kurplu sistemlerde kullanılabilir. Farklı eğriliklere sahip köprü segmentleri karşıt kenar ayaklardan itme işlemi yapılarak köprünün ortasında bağlanabilir. Böylece diğer daha büyük orta açıklık elde edilebilir.

İtme sürme yönteminin kullanılacağı köprülerin kenar ayaklarından birinin arkasındaki alanda döküm sahasının kurulabilmesi için zeminin yeterli yük taşıma kapasitesinde olması gerekmektedir. Eğer köprü boyunca sabit eğim mevcutsa, döküm sahası düşük kot seviyesindeki kenar ayağın arkasında kurulur. Böylece itme sürme sırasında frenleme ekipmanına gerek kalmaz.

Örnek vermek gerekirse son olarak bu yöntem 1915 Çanakkale Köprüsü / Kuzey Marmara Otoyolu inşaatında kullanıldı.