İnşaat yıkıntı atıkları ve Asbest sökümü

İnşaat yıkıntı atığı kelime anlamı olarak; yeni inşaat çalışmalarından dolayı oluşan atıklarını tanımlamaktadır. Yapım şantiyelerinde atıkların oluşması istenmeyen bir durumdur. Şantiyelerde inşaat atıkları oluşumu çeşitli sebeplerden dolayı olabilir fakat atık miktarlarını azaltmak için atığın kaynağında önlenmesi çok önemlidir.

Yıkıntı atıkları; kullanım ömrünü tamamlamış yapıların uygun görülen yıkım yöntemlerine başvurularak yıkılması sonucu oluşan atıkları tanımlamaktadır. Yıkıntı atıklarının oluşumu inşaat atıklarının aksine önlenemez bir durumdur, bu sebeple yıkıntı atıklarının yönetiminde, atık yönetim hiyerarşisinde bulunan yeniden kullanım, geri dönüşüm veya geri kazanım yöntemleri kullanılabilmektedir.

İnşaat atıkları’nın türleri ülkelere göre değişkenlik göstermektedir. Bunun sebebi ülkelerin iklimsel, jeolojik, ekonomik vb. özelliklerinin birbirinden farklılık göstermesi ve dolayısı ile kullanılan yapı malzemelerinin de değişiklik göstermesidir. Amerika’da ve İskandinav ülkelerinde ağırlıklı olarak ahşap yapı malzemesi kullanılırken, Orta Avrupa ülkelerinde ve Türkiye’de betonarme yapılar ve tuğla yapı malzemeleri tercih edilmektedir. Yapılarda kullanılan yapı malzemeleri, ömrünü tamamlayan yapıların hem yıkım tekniğini belirlemek hem de yıkıntı sonrası oluşan atıkların yönetiminde farklı teknik seçimleri açısından önemli rol oynamaktadır. İnşaat yıkıntı atıkları depolama ve geri dönüşüm yöntemlerine göre tehlikesiz ve tehlikeli olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır.

Tehlikesiz inşaat atıkları

Tehlikesiz atıkların geri dönüşüm işlemleri çoğunlukla ebat ya da şekil değişikliği ile yapılmaktadır. Kırılarak granül hale getirilen inert atıklar agrega olarak kullanılmakta veya farklı birleştirici özellikli ürünler ile karıştırılarak yeni ürünler oluşturulmaktadır. Talaş ya da toz haline getirilen malzemeler ise yüksek basınç ile sıkıştırılarak, eriyebilen malzemeler eritilerek yeniden şekillendirilmekte veya yeni ürünler oluşturulmaktadır.

Beton: Yıkım sonrası oluşacak en büyük kütledeki atık beton atığıdır. İnert malzeme kategorisinde değerlendirilen beton atıklarını sadece ebatlama yaparak kullanmak mümkündür. Yıkım çalışmalarından sonra elde edilen atık beton malzemeler, beton geri dönüşüm tesislerinde ezildikten ve parçalara ayrıldıktan sonra yeniden kullanıma hazır granül malzemeler haline getirilir. Granül malzemeler agrega olarak kullanılır, briket, parke taş vb. gibi beton malzemeden üretilen ürünler için kaynak oluşturabilir.

Metal: Metal kategorisindeki her türlü malzeme eritilerek yeniden kullanıma girebilir. Atık malzeme olarak metal; alüminyum, demir-çelik, pirinç alaşımları, bakır vb. ürünlerden elde edilen elemanları kapsamaktadır. Geri dönüşüm sürecinde en az bozulmaya uğrayan malzemeler metallerdir, geri dönüşümdeki verimlilikleri çok yüksektir.

Plastik: Plastik malzemelerin binalardaki kullanım alanları fazlasıyla yaygındır. Kapı, pencere, döşeme kaplaması, elektrik ve mekanik tesisat borulaması gibi birçok alanda kullanılabilir. Plastik içerikli kapı ve pencere gibi ürünler 2. el pazarlarında yeniden kullanıma sunulmaktadır. Kullanım ömürlerini doldurmuş olanlar ve diğer malzemeler geri dönüşümde genellikle eritilerek yeni malzemelerin imal edilmesi için kullanılmaktadır.

Cam: Cam malzemeler binalarda pencere ve kapı imalatlarında kullanılmaktadır ve atık malzeme olan camların önceliği yeniden kullanım olmaktadır. Eğer malzeme zarar görmüş ise ve aynı ya da benzer amaçla yeniden kullanımı mümkün değil ise, geri dönüşüm tesislerinde gerekli işlemlere tabi tutularak yeni malzemeler için kaynak olarak değerlendirilir.

Ahşap: Atık ahşap malzeme olarak kapı, pencere, mobilya, döşeme kaplamaları ya da taşıyıcı sistem elemanları olarak karşımıza çıkar ve bu ürünler 2. el pazarlarında yeniden kullanıma sunulur. Ahşap rendelenerek talaş veya toz haline getirilebilir ve bu malzemeler yüksek basınç altında sıkıştırılarak yonga lifli levha gibi yeni inşaat malzemeleri üretilir. Rendelenen ahşap ürünler park ve bahçelerde malç olarak toprak üstü örtüsü veya görsel amaçlı olarak kullanılabilir. Ayrıca kâğıt yapımında kaynak olarak da kullanılabilir. Geri dönüşümü mümkün olmayan ahşap atıkları ise yakılarak enerji kaynağı olarak kullanılmaktadır.

Asfalt: Asfalt malzemesi yol yenileme çalışmalarında ortaya çıkan bir atık türüdür, kırma, parçalama işlemlerinden sonra aynı çalışma içerisinde dolgu maddesi olarak kullanılabilmektedir.

Tehlikeli inşaat atıkları

Atık içerisinde bulunan asbest, boya, floresan ve benzeri zararlı ve tehlikeli atıklardır. İnşaatlarda kullanılan tehlikeli malzemeler yıkıntı ya da söküm işleminden önce tespit edilmeli ve uygun bertaraf işlemleri uygulanmalıdır. İnşaat/yıkıntı atıkları içerisinde bulunan tehlikeli atıklar diğer atıklardan ayrı olarak toplanır, diğer yıkıntı atıklarına karışması önlenerek, Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine göre bertaraf edilir.

Asbest Nedir?

İnşaat sektöründe en yüksek oranda karşılaşılan tehlikeli atık asbesttir. Asbest inşaat malzemeleri üretiminde 1950-60’lı yıllardan başlamak üzere, 2010 yılında yasaklanana kadar döşeme, çatı kaplamalarında ve yalıtım malzemesi olarak kullanılmıştır. Zararları ortaya çıktıktan sonra asbest içeren yapı malzemelerinin kullanılması 2010 yılında yasaklanmış ve akabinde toplanması ve bertaraf edilmesi gündeme gelmiştir. Asbest, doğal olarak oluşan mineral bir maddedir. Asbest lifleri yumuşak ve esnek olup, ısıya, elektriğe ve kimyasal korozyona dayanıklıdır. Saf asbest etkili bir yalıtkandır ve lifli yapısı ile kumaşı, kâğıdı, çimentoyu, plastiği ve diğer malzemeleri de daha güçlü kılmak için karıştırılabilir. Bu nitelikler asbesti bir zamanlar çok karlı bir hammadde haline getirmiştir.

Mikroskobik asbest lifleri uçucu bir yapıya sahiptir, çevreye yayıldığında yaklaşık 2 saat havada asılı kalabilir. Havada bulunan lifler solunum yolu ile vücuda girer ve akciğer zarına yapışabilir, tutunucu bir yapıya sahip olan lifler yıllarca vücutta kalır ve tutundukları yerde 20 ile 50 yıl arasında olmak üzere kalıcı hasara yol açarlar. Asbeste maruz kalma sebebi ile ağırlıklı olarak karşılaşılan hastalıkların başında akciğer zarı kanseri gelmektedir.

Yeşil binalar ve çevre dostu yapılar hakkında bilgi almak için tıklayınız.