Döşemeler hakkında bilgiler
Döşemeler üç boyutlu yapısal elemanlardır, ancak diğer iki boyutu kalınlık boyutuna göre çok büyüktür. Döşemeler kısa kenarları doğrultusunda daha fazla yük taşırlar. Üzerlerinde bulunan yükleri etraflarında tasarlanan kirişlere farklı biçimlerde aktarırlar. Bu farklılıklar döşeme sistemin çalışma yönüyle alakalıdır. Ayrıca döşemelerin rijit diyafram gibi davranarak yatay yükleri (deprem ve rüzgar) çerçevelere aktarma özellikleri de vardır. Döşeme sistemleri farklı geometrilerde olabilir, uygulamada en çok karşımıza çıkan şekilleri ise kare ve dikdörtgen formlarıdır. Döşeme sistemlerinin kalınlıklarını açıklık ve yükler belirlemektedir.
Deprem bölgelerinde dayanıklılık ve performans açısından en uygun döşeme sisteminin fen ve sanat kurallarına uygun yapılmış kirişli döşeme sistemi olduğu söylenebilir. Kirişsiz ve asmolen döşemeler ötelenmeler açısından yeterli dayanımı sağlamamakta ve depremlerde çok kötü performans sergilemektedirler. Fakat seçilen döşeme sistemlerin kalıp, donatı, beton ve işçilik maliyetlerinin en az olması istenilen bir özelliktir. Bu bakımdan asmolen ve kirişsiz döşemeler kirişli döşemelere göre da az kalıp ve işçilik masrafı gerektirmektedir. Dişli (asmolen, kaset) döşeme sistemleri karmaşık plan geometrisine sahip binalarda dolgu malzemesinin boşluklara göre uyarlanamamasından ve yassı kirişlerin kolonlara merkezi olarak oturtulamamasından dolayı uygun olmamaktadır.
Saha uygulamalarında en çok kullanılan döşemeler
Kirişli Döşeme Sistemleri: konut türü yapılarda en çok kullanılan döşeme sistemidir. Dört kenarında kirişler olan ve karşıladığı yükleri bu kirişlere aktaran döşemelerdir. Kirişli döşemeler uzun kenarının kısa kenarına oranına göre hurdi ve dal döşemeler olarak iki kısma ayrılırlar.
Hurdi (Tek doğrultulu çalışan) döşemeler döşemenin uzun kenarının kısa kenarına oranı m ≥ 2 olması durumunda döşeme tek doğrultuda (kısa) yükün tamamına yakınını taşıyor demektir, bu şekilde çalışan döşemelere tek doğrultuda çalışan döşemeler denir. Dal (İki doğrultulu çalışan) döşemeler döşemenin uzun kenarının kısa kenarına oranı m ≤ 2 ise döşeme üzerindeki yükleri iki doğrultuya aktararak taşır.
Kirişsiz Döşeme Sistemleri: bu döşeme sistemleri kat yüksekliğine ihtiyaç duyulan, ferah mekanlar oluşturmak amacıyla uygulanır. Bu tür döşeme sistemlerine daha çok büro, depo ve bölme duvar olmayan büyük çalışma alanına sahip işyerlerinde ihtiyaç duyulur. Deprem etkisi altında bu tür döşeme sistemlerinin kenar ve köşe kolonlarına etkiyen eğilme momentlerinin büyük olması aynı zamanda zımbalama yüzeylerinin küçük olması bu kolonlarda zımbalama riskini artırmaktadır. Bu durumun önüne geçebilmek için planın dış kenarlarını komple dönecek şekilde çevre kirişi yapılması oluşabilecek kötü sonuçların önüne geçecektir.
Kirişsiz döşemelerde zımbalama: Kirişsiz döşemelerde ve asmolen döşemelerin yastık kirişlerinde, düşey yüklerin deprem anında artmasından dolayı kolonun döşemeyi yırtması olayıdır. Kolondan kurtulan döşeme aşağı düşer ve son derece gevrek bir kırılma meydana getirir. Döşeme kalınlığı az ve kolon boyutları küçük olan sistemlerde zımbalama ihtimali daha yüksektir.
Dişli Döşeme Sistemleri: Bu tür döşemeler ara mesafeleri 70 cm’den fazla olmayacak şekilde, sık aralıklarla teşkil edilmiş narin kirişlerden ve ince bir tabliyeden oluşmuş sistemlerdir. Eğer tasarımda geçilecek açıklıklar fazla ise kirişli döşemelerde plak kalınlığını artırmak gerektiğinden bu döşemeler ekonomik olmaktan çıkar bu yüzden dişli(asmolen) döşeme yapılması uygun olmaktadır. Bu döşeme sistemlerinin üstün tarafı kirişli döşemelere göre kalıp ve işçilik maliyetlerinin düşük olmasıdır. Zayıf tarafları ise plak döşeme sistemlerine göre ağır olmalarından dolayı deprem performanslarının düşük olmasıdır.
Tek doğrultuda çalışan dişli döşemeler Tek doğrultuda çalışan dişli döşemeler 4 m’ye kadar enine dişsiz olarak tasarlanabilir. Enine dişler nervürlü döşemelerde yanal rijitliği artırmaktadır. Açıklık 4 m’yi geçerse enine diş yapılması gerekmektedir. Açıklık 7m’den büyükse ikinci bir enine diş yapılmalıdır.
İki doğrultuda çalışan dişli döşemeler Döşeme yüklerinin fazla olduğu ve geçilecek açıklıkların fazla olduğu durumlarda iki doğrultuda çalışan (kaset) döşeme sistemleri tercih edilmektedir. Bu sistemlerin diğer döşeme sistemlerine göre zayıf tarafı hazır kalıp kullanılamaması veya döşeme sayısının az olması durumunda kalıp maliyetlerinin fazla olmasıdır. Bu sistemde döşeme yükleri iki doğrultuda da düzenlenmiş olan dişler vasıtasıyla yastık kirişlere aktarılırlar.
