Betonarme elemanda sargı özelliği, Etriye, Fret ve Çiroz Nedir?
Beton, eksenel basınç durumunda Poisson oranıyla ilişkili olarak, eksenel yük doğrultusuna dik olarak şekil değiştirmek istemektedir. Bu da beton elemanın eksenel yük etkisindeki dayanımına etki etmektedir. Sargı beton durumunda donatılar, betonun eksenel yük doğrultusuna dik şekil değiştirmesine karşı koyacağından üç yönlü gerilme durumu oluşturup beton dayanım ve sünekliğini arttırmaktadır. Betonarme elemanlarda beton çoğunlukla üç yönlü gerilme durumundadır.
Betonarme elemanlarda boyuna donatılar etrafında sarılı enine donatılar bulunur. Enine donatılar, sürekli sarmal şeklinde fretler veya kapalı etriye şeklinde kullanılabilmektedir. Enine donatılar beton çekirdeğine sargı etkisi oluşturmakta; kullanım miktarı ve şekilleri ile bu etki değişmektedir. Dairesel fretle sarılmış dairesel kesitli bir betonarme elemanda eksenel basınç durumunda tüm kesit basınç etkisine karşı koyacaktır. Beton maksimum birim kısalmaya ulaştığında kabuk kısmı dökülecektir. Fret ile çevrilmiş çekirdek alan ise Poisson etkisiyle yana doğru açılmaya çalışacak fakat fret buna karşı koyacaktır.
Dairesel olmasından dolayı enine donatıda eksenel rijitlik etkin olacaktır. Bu da enine donatının sargılama etkisini arttıracaktır. Dörtgen kesitli elemanlarda kapalı dörtgen etriye kullanılmaktadır. Poisson etkisiyle genişleyen betonda dörtgen etriyeler için dairesel etriyelerden farklı olarak eğilme rijitliği etkin olacaktır. Bu da sargı etkisini dairesel etriyelere nazaran düşürecektir. Eğilme rijitliğinde eğilme açıklığı arttıkça enine donatı yer değiştirmesi artacağından dezavantaj sağlamaktadır. Bu nedenle böyle bir durumda belirli açıklıklarda çift donatı veya çiroz denilen donatı elemanı kullanılabilmektedir.
Sargı donatısını etkileyen parametreler şu şekilde sıralanabilir:
Yatay (Enine) Donatı Oranı; Hacimsel sargı donatısı oranını ?? ile ifade edecek olursak, bu oranın artmasıyla elemanda eksenel yük etkiside hem dayanım hem de süneklik artacaktır. ??, etriye hacminin sarılmış çekirdek hacmine oranıyla elde edilir.
Yatay (Enine) Donatının Tasarım Akma Dayanımı (????); Donatının dayanımı arttıkça, önceden de ifade edildiği gibi üç yönlü gerilme durumu için ?2 değeri artacak, dolayısıyla eleman dayanımı ve sünekliği artacaktır.
Betonun Karakteristik Basınç Dayanımı (???); Beton basınç dayanımı arttıkça sünekliği azalmaktadır.
Etriye Şekli; Bir elemanda çeşitli etriye şekilleri kullanılır. Sarılmamış betonun etkili bölgesi küçüldükçe dayanım ve süneklik artar.
Etriye Aralıkları (s); Azaltılan etriye aralıkları sargı etkinisi arttırır ve burkulma boyunu azaltır.
Boyuna Donatı Düzeni; Boyuna donatı düzeninin sargılama üzerinde etkisi çok büyük olmamakla beraber boyuna donatı düzeninin simetrik olmasına dikkat edilmesi gerekmektedir.
Etriye nedir: https://volkanatabey.com.tr/etriye-nedir-kolon-icerisinde-nasil-olmalidir
