Beton yol kaplama tasarım sınıfları

Beton yol kaplama tasarımında, genellikle üç farklı yapı tasarım türü kullanılır. Derzli donatısız beton yol kaplaması, Derzli donatılı beton yol kaplaması, Sürekli donatılı beton yol kaplaması. Bu tasarım türleri yapılacak olan projeler için en uygunu seçilerek uzun ömürlü beton yollar sağlar. Bu üç çeşit üst yapı beton kaplamaları inşası, mevcut olan yolların kaplanması için uygundur.

Derzli Donatısız Kaplama

Derzli donatısız beton yol kaplaması, maliyet açısından verimli olmaları ve güvenilirliklerinden ötürü beton üst yapılarında oldukça tercih edilir. Derzli donatısız beton yol kaplaması, enine ve boyuna derz bulundurur. Derzlerde kayma ve bağlantı demirleri kullanılabilir. Derzli donatısız beton yol kaplamasında kullanılan kayma demirleri, enine derzler boyunca etkiyen yükü plağa aktarmak için kullanılmaktadır. Etkiyen yük iki plak tarafından taşındığı durumda, tek bir plağın taşımasına göre derzlerde gerilme ve çökmeler azalmaktadır. Derzli donatısız beton yol kaplamasında kullanılan bağlantı demirleri, plakları birbirine bağlamak için boyuna derz boyunca yerleştirilmektedir. Böylece, derz sıkı bir şekilde bağlanır ve derz boyunca yük aktarımı gerçekleşmiş olur.

Derzli donatısız beton yol kaplamalarında, ano ortası çatlamayı en aza indirmek ve derz açıklıklarını daha küçük tutmak için derz aralığı küçük tutulur. Aynı durum için boyuna derzlerde kullanılabilir. Blokların kalınlığı 125- 350 mm yapılır ve donatı çeliği içermezler. Temel tabakası kalınlıkları 100-200 mm olabilir. Derzli yapılan bu yol kaplamaları, inşaatı kolaylaştırmak, çatlamalara yol açabilecek gerilmeleri azaltmak ve zeminin sürekliliği için planlanır. Malzeme kenetlenmesi de, derzlerde bağlantı yük aktarımı için oldukça yararlıdır. Yük aktarımını sağlamanın en önemli nedenlerinden biri üzerlerinden tekerlekli araçlar geçtiğinde derzlerin kırılmasını önlemektir.

Derzli donatısız beton yol kaplaması, yoğun trafik hacmi bulunan beton yollarda, ve nemli bölgelerde, yük transferini en ideal şekilde geliştirmek için beton demirleri veya stabilize temel tabakasını da kullanır. Stabilize temeller, yüksek trafik hacminin bulunduğu özellikle yumuşak ve ince taneli taban zeminleri için tavsiye edilen temel tipidir. Yüksek trafik hacminin bulunduğu beton yol kaplamalarında, kaplamaların altına destekliğin artması, neme karşı daha duyarlı olunması ve kaplama işlerinin daha düzgün ve sağlam yapılması için sıklıkla stabilize temeller yerleştirilir. Derzli donatısız beton yol kaplamalarında ya da derzli donatılı beton yol kaplamalarında, plak ile alt temel arasındaki sürünmenin azaltılması ve orta açıklıktaki çatlamaların engellenebilmesi için ayırma tabakası kullanılır.

Derzli Donatılı Kaplama

Derzli donatılı beton yol kaplaması, derz ve donatı bulundurur. Derz açıklıkları daha uzundur ve enine ve boyuna derzlerde kayma ve bağ çubukları kullanılır. Bu kaplamaların, uzunlukları 8-30 m’lik anolardan oluşur. Blok kalınlıkları 150- 350 mm olarak tasarlanmış ortalarında donatı ağı bulundurur. Temel tabakasının kalınlığı ise 100-200 mm dir. Bu derz aralıkları daha uzun tasarlandığında kurumadan dolayı büzülmeye ve ısıdan dolayı kıvrılmaya maruz bırakıldığında kaplamada çatlaklar oluşur.

Derzli donatılı beton yol kaplamalarında, donatı çeliği kullanılmasının amacı ano ortası çatlaklarının oluşmasını engellemektir. Oluşan bu çatlakları sıkıca tutarak, yük aktarımının sağlanması donatı tarafından yapılır. Burada kullanılan donatı, beton bloğun esneklik kapasitesini artırarak fayda sağlar. Daha uzun derz aralığı kullanılması daha büyük derz açıklıklarına sebep olur. Bu nedenle derzler arası yük transferini sağlamak için donatı çubukları kullanılır. Derzli donatılı beton yol kaplamaları, uygun bölgelerdeki şehirler arası yollarda yoğun olarak kullanılmaktadır. Derzli donatılı beton yol kaplamaları, derzli donatısız beton yol kaplamaları ile benzer özellikler gösterebilir.

Sürekli Donatılı Kaplama

Sürekli donatılı beton yol kaplamaları, enine derzler içermez fakat önemli miktarda boyuna donatı içerir. Sıklıkla enine donatı da kullanılır. Yüksek oranda donatı kullanılması (kabul edilebilir bir açıklıkta) enine çatlak oluşumu ve çatlak genişliğinin düşük olmasına fayda sağlar. Donatı plak boyunca sürekli olarak bulunur. Derzler her gün yapılan işin bitiminde yerleştirilir. Plak kalınlıkları 150-250 mm dir. Sürekli donatılı beton yol kaplamaları, derzli donatılı beton yol kaplamalarından oldukça fazla donatı bulundurur. Bu oran genellikle kesit alanının %5-%7’si kadardır. Derz aralıklarının uzun olmasından ötürü, bu tür kaplamalarda kaplama ömrünün birkaç yılında 0.6-2.4 m lik aralıklarla enine çatlaklar oluşur.

Şayet donatı yüksek çekme gerilmelerine karşı koyamazsa, enine çatlaklar açılarak bozulabilir. Uzun şekilde oluşan çatlaklarla birleşen bozulmuş çatlak bölgeleri, ciddi kaplama bozulması oluştuğunun sinyalini vererek, yüzeysel oyulmalara (zımbalama etkisi) yol açabilir. Beton yol kaplamalarında, plak desteğini artırmak ve tekerlek yükleri altında oluşan ano gerilmelerini azaltmak için bu kaplama ile birlikte genel olarak stabilize temel kullanılır. Bu kaplama türünün yaygın olarak kullanılmasına karşılık beton kaplamaya kıyasla oranı olabildiğince düşüktür.

Üst yapı sonundaki oynamalar, alt-temel ile sağlanan desteklik ile azaltılır ve uygun görülen çatlama modeli için koruma sağlar. Plaktaki süreksizliklerin mümkün olan her yerde önüne geçilmesi gerekmektedir. Aksi durumda plakta kabarıp dökülme riski ile birlikte birbirine yakın aralıklı çatlamalara olanak sağlar. Bu nedenlerden ötürü rögarların ve suyollarının, bu tipteki beton yolların üst yapı plaklarının dışında bulundurulması daha uygun olmaktadır. Beton temel ile alt-temel arasında daha yüksek bir sürtünme elde edilebilmesi için derzli donatısız ve derzli donatılı beton yol kaplamalarında görülen ayırma tabakası, sürekli donatılı beton yol kaplamalarında çıkarılmıştır.

Türkiye’deki beton yollar: https://volkanatabey.com.tr/beton-yollarin-ozellikleri-ve-ulkemizden-ornekler