Beton başlıklama işlemi ile Silindir numuneler
Beton başlıklama işleminde en yaygın kullanılanı kükürt-grafit malzeme olmak üzere, kükürt-filler karışımı, çimento, alçı ve çimento kireç karışımları kullanılmaktadır. Beton numunesinin alt ve üst yüzeylerine başlık eklenerek ya da her iki yüzeyi de aşındırılarak, beton presinin uyguladığı basıncı, numune yüzeyine üniform bir şekilde dağılmasını sağlanabilir. Eğer başlıklama yapılacak ise; kullanılacak başlığın malzemesinin mukavemeti, beton numunesinin mukavemetinden fazla olmalıdır. Başlık kalınlıkları 3-8 mm arasında değişim göstermektedir.
Silindir numunelerin malzeme farkı gözetmeksizin belirli bir sınır toleransının içerisinde ve anma boyutlarında olması gerekmektedir.
90’lı yıllarda 150 X 300 mm boyutunda plastik kalıplar kullanılmış olup günümüzde genellikle 100 X 200 mm boyutunda, çelik, yanlardan kelepçeli ya da vidalı numune kalıpları kullanılmaktadır. Plastik yerine çelik kalıp kullanarak numune kalıbının daha uzun ömürlü olması sağlanabilmektedir. 100 X 200 mm boyutundaki kalıplar 150 X 300 mm boyutundaki kırım sonuçlarına birebir eşdeğer kabul edilip kullanılarak hem kullanım rahatlığı sağlamakta, hem de çevreye daha az katı atık bırakmaktadır.
Çelik numune kalıpları, yuvarlak gövde yan duvarı, taban plakasına kenetlenen ve temizlenmesi kolay olacak şekilde tasarlanmış, paslanmaya dayanıklı malzemeden üretilmektedir. Ancak çok sık periyotlarla silinmeli ve yağlanarak muhafaza edilmelidir. Eğer temizlenmez ise paslanması sonucunda standartlarda belirtilen ölçülerin sapma sınırlarını aşması söz konusu olabilir. Çelik numune kalıplarının boş ağırlığı 9 kg kadar olup, taşınması ve kalıp temizleme zorluğu, pahalı olması dezavantajlarıdır.
Silindir numune kullanımı ise aşındırma cihazının kullanılmasıyla ve C40/50 gibi üst sınıf betonların dökülmesiyle artmıştır. Silindir numunelerin reel değerleri verebilmeleri için hem alt hem de üst yüzeylerinin düzgün (pürüzsüz) olması gerekir. Yüzeylerin pürüzsüz olmasını sağlamak için başlıklama yahut aşındırma yapılması gerekmektedir. Beton numunesinin aşındırılması işlemi, diğer uygulanan işlemlere göre daha etkilidir. Aşındırma işlemi; numune boyutuna uygun kızak ve su tutma paneli kullanılarak silindirlerin sırayla her iki başlığı da tıraşlanır.
Beton Başlıklama için Kükürt-grafit tozu ve Neopren Yöntemi
Kükürt-grafit tozu karışımı yüksek basınç dayanımına sahip, hızlı sertleşme özelliği ile zaman kazandıran, yüksek sıcaklıklarda (125-200 ℃) eritilen bir malzemedir. Bu malzemeyi kullanabilmek için metal başlık plaka kullanmak gerekmektedir. Malzemenin kalınlığı içine döküldüğü plaka ile orantılı olarak yaklaşık 10-12 mm, genişliği ise kırılacak silindir çapından yaklaşık 2-4 mm kadar uzun olmalıdır. Genellikle hazır kükürt karışımları kullanılmaktadır. Alternatif olarak; kütlece %70 kükürt ve %30 Grafit karıştırarak elde edilir. Üretilen ya da hazır alınan karışım, istenilen kıvam kazanılana kadar sürekli karıştırılarak sıcaklık arttırılır. Kükürt buharı havadan daha ağırdır. Kükürt ısıtma işlemi esnasında bir çeker ocak ya da aspiratör yardımıyla tam olarak ortamdan uzaklaştırılmalı ve işlem boyunca maske kullanılmalıdır.
Kükürt-grafit karışımı hızlı sertleşmesiyle pratiklik ve yüksek basınç dayanımına sahip olmasıyla dayanıklılık sağlarken; kükürt-grafit karışımının eritilmesi sırasında yüksek sıcaklıklara çıkılmasından dolayı maliyetli bir uygulamadır. Bir diğer başlıklama olan Türk Standartlarında yer almayıp, ASTM’ de bulunan neopren başlıktır. Neopren başlıkta kullanılacak malzemenin shore değeri çok önemli olup, 50-70 arası olması gerekmektedir. Başka bir etken ise neopren malzemesinin çelik tutucusuna yerleştirilmesidir. Tam merkezine yerleştirilmediği yahut numune kırım sırasında merkezinden kaydığı takdirde reel sonuçtan sapmalar yaşanabilir.
