Asmolen Döşemeli Betonarme Binalarda Hatalar
Türkiye’de asmolen döşemeli betonarme binalar deprem bölgelerinde yaygın olarak kullanılmakta ve bu binaların dayanımlarını düşürecek tasarım ve uygulama hatalarına veya eksikliklerine sıklıkla rastlanmaktadır. Kesik ve/veya eğik çerçeve eksenleri, dış merkezli kiriş-kolon birleşim bölgeleri, geniş-kiriş kolon birleşim bölgelerindeki belirsizlikler, yüksekliği düşük çerçeve kiriş kullanımı asmolen döşemeli betonarme binaların, deprem dayanımını olumsuz etkilemektedir.
Resimde görülen kalıp planında aksların düzeni bozularak, eğik çerçeve aksı tasarlanmıştır. Bu durumun başlıca nedeni olarak, asmolen döşemelerde sarkan kiriş elemanının bulunmaması gösterilebilir. Çünkü sarkan eleman olmaması, tasarımcının mimari bir kaygı duymadan bu kirişleri rahatlıkla bağlamasına izin vermektedir. Buna karşın kirişli plak döşemeli betonarme binalarda böyle bir durumun olması, statik sorunların yanında, mimari kaygılar nedeniyle de tercih edilmemektedir.
Asmolen döşemeli betonarme binalarda, geniş kirişlerin kullanılmasından dolayı bazı durumlarda bu kirişlerin eksenleri çakışmamaktadır. Dış merkezli kiriş-kolon birleşim bölgesi olarak adlandırılan bu duruda, birleşim bölgesinin nasıl bir davranış sergileyeceğinde belirsizlikler bulunmaktadır. Asmolen döşemeli betonarme binalarda, kullanılan rijitliği düşük geniş kirişlerde kolonlar arasında yeterli yük iletim kapasitesinin sağlanması amacıyla, bu kirişlerde normal kirişlerden daha fazla donatı atılmaktadır. Bu durumda geniş kiriş-kolon birleşim bölgelerinde, beton dökümünü zorlaştıracak, beton ve donatı arasındaki aderansı olumsuz etkileyecek düzeye donatı yoğunluğunun oluşmasına neden olabilmektedir.
Asmolen döşemeli betonarme binalarda karşılaşılan bir diğer durumda, geniş kiriş kolon birleşim bölgelerinde, kolon dışından geçen geniş kiriş donatıların da meydana gelebilecek bazı sorunların ve belirsizliklerin tasarımda dikkate alınmamasıdır. Resimde görülen birleşim bölgesinde geniş kirişlerin kullanılmasının yanında, diyagonal kirişin bulunması ve yetersiz aderansa sahip kiriş donatıları, bu birleşim bölgesinin deprem performansı üzerinde olumsuz bir etkiye sahiptir.
Asmolen döşemelerin tasarımı konusunda yönetmeliklerde asmolen döşemeli binalar ve bu binalarda kullanılan geniş kirişlerin genişliği hakkında sınırlamalar getirilmiştir. Fakat asmolen döşeme sisteminin, yatay yükler altında gösterdiği düşük performans hususunda deprem yönetmelikleri düzeyinde oluşan farkındalık, maalesef uygulamaya pekte yansımamıştır. Uygulamada, zaten düşük yatay ötelenme rijitliğine sahip olan bu döşeme sisteminde, binanın rijitliğini düşürecek birçok durumla karşılaşılmaktadır. Bu durumda, binanın zayıf olan göreli ötelenme rijitliği ilave azalarak, deprem dayanımını olumsuz etkilemektedir.
Asmolen döşemeli kat planları
Aşağıdaki şekilde örnek asmolen döşemeli betonarme binaların kat kalıp planları verilmektedir. Bu binalarda görülen ve bina dayanımın olumsuz etkiyen durumlar aşağıda özetlenmiştir. Şekilde verilen kat kalıp planlarında bu olumsuzlukların bir kaçı veya hepsi görülmektedir. Geniş kiriş-kolon birleşim bölgeleri, Diyagonal kirişler, Dış merkezli kiriş-kolon birleşim bölgeleri, Simetrik olarak yerleştirilmeyen betonarme perdeler bunların hepsini aşağıda görebilirsiniz.
Yukarıda bahsedilen tasarım ve uygulama hatalarının yanında işçilik ve malzemesi kalitesi gibi hatalar da bulunmaktadır. Güvenli bina tasarımı için yukarıda bahsedilen sakıncalı durumlardan veya belirsizliklerden kaçınılması gerekmektedir. Asmolen döşemeli betonarme binalarda yaygın olarak karşılaşılan bir diğer durumda, bu döşeme tipinin yumuşak kat düzensizliği riski bulunan binalarda kullanılmasıdır.
