Zemin iyileştirme ve İşlem yapılması gereken zeminler
Zemin iyileştirme gerekli olan oturma ve taşıma gücü kriterlerini sağlamayan zeminin içerisindeki mevcut boşlukların mekanik araçlarla azaltılması, çeşitli bileşimdeki karışımlarla doldurulması, yeraltı su seviyesinin düşürülmesi veya zeminin su içeriğinin azaltılması ya da çeşitli değişik fiziksel, kimyasal ve biyolojik yöntemler kullanılarak mevcut zeminin güçlendirilmesidir . Zeminlerin stabilizasyonunda mekanik ve kimyasal olmak üzere iki yol vardır. Herhangi bir katkı maddesini zemin içine karıştırmadan ve zemin kütlesinde herhangi bir kitlesel reaksiyon oluşturmadan zemin özelliklerini iyileştirmek kısaca mekanik stabilizasyon olarak adlandırılır. Herhangi bir katkı maddesini ( kireç, bitüm, reçine vb.) zemin içerisine karıştırmak suretiyle zemin kitlesi içerisinde kimyasal reaksiyon oluşturarak zeminin amaca uygun hale getirilmesi ise kimyasal stabilizasyon olarak adlandırılır.
Zemin iyileştirmesinin amaçları şunlardır; Zayıf zeminlerin taşıma gücünü artırmak. Toplam oturmayı en aza indirmek ve deformasyonu azaltmak. Dolgu ve yarma stabilitesini artırmak. Geçirimliliği azaltmak. Zeminin iksa duvarı gibi çalışmasını sağlamak. Zeminin sıvılaşma potansiyelini azaltmak. Kayma mukavemetini artırmak. Boşluk suyu basıncını azaltmak. Şişme ve kabarma etkilerini azaltmak.
Katkısız Yüzeysel Zemin Stabilizasyonu: Kompaksiyon zeminlerin çeşitli yöntemler vasıtasıyla tabakalar halinde serilerek, zeminin boşluk oranının azaltılması ve zemin danelerinin birbirine yaklaştırılması sonucu zeminin daha sıkı hal almasını sağlayan mekanik işlemlere verilen addır. Burada amaç, zemin danelerini birbirine daha fazla yaklaştırarak zeminin taşıma gücünü artırmaktır.
Katkılı Yüzeysel Zemin Stabilizasyonu: Katkısız yüzeysel zemin stabilizasyonunda zemine herhangi bir katkı maddesi katılmadan mekanik yöntemlerle stabilize edilirken, katkılı stabilizasyon yönteminde zemine birtakım kimyasal malzeme ile karıştırılarak zemin stabilize edilmektedir. Bu amaçla kullanılan katkı maddeleri arasında kireç, çimento, bitüm ve uçucu kül verilebilir.
Zemin iyileştirme işlemi yapılması gereken durumlar
Yumuşak killer: İyileştirme yöntemleri ile temel zemini olarak kullanılabilir hale getirilmesi zorunlu olan yumuşak killerin taşıma gücü çok düşüktür ve küçük büyüklükte yükler altında bile büyük oturmalar yapabilirler.
Turba ve bataklık zeminler: Hiç karşılaşılmak istenmeyen bir zemin türü olmakla beraber ihtiva ettikleri bitkisel maddelerin çürümesi ile büyük şekil değişimi yapabilme kapasitesine sahip olup taşıma güçleri yok denecek kadar azdır.
Gevşek kumlar ve yeraltı su seviyesinin yüksek olduğu yumuşak, kalın alüvyonlar: Tekrarlı yükler etkisi altında dayanım kaybına bağlı olarak taşıma gücünde azalma ve aşırı oturma beklenebilen bu tip zeminler, orta büyüklükte yükler taşıyabilir ve bu yükler altındaki deformasyon değerleri de sınırlı kalabilir.
Çökelebilen zeminler: Zayıf, boşluklu ve düşük nem içeriği gibi özelliklere sahip zemin yapısı yük altında yüksek hacim değişimi gösterir. Su oranının artmasına bağlı olarak zaten zayıf özelliğe sahip daneler arasındaki bağ, iyice zayıflamakta ve zeminde çökmeler meydana gelmektedir. Danecikleri bir arada tutan bağlar genelde kil veya karbonat bağları olup çökme mekanizmasında önemli yer tutmaktadır. Diğer önemli faktörler ise su ve yüktür.
Dispersif zeminler: erozyon ve borulanma açısından “Şüpheli zeminler” olarak değerlendirilen bu zeminler su içerisinde kendiliğinden dağılma özelliği gösterirler ve “dispersif kil veya dispersif zemin” olarak bilinirler. Yapısal olarak stabil olduklarından kolayca dağılabilir ve yüksek derecede erozyona uğrayabilirler. Olası bir probleme sebebiyet vermemesi açısından bu tip zeminler yapı öncesinde iyi tanınmalı ve uygun teknikler kullanılmalıdır.
