Yapı denetim sürecinde yer alan aktörler
Ülkemizde yapıların üretiminde denetim Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından belgelendirilen özel kuruluşlarca yapılmaktadır. Yapı denetimi kuruluşlarının faaliyetleri gerek yerel yönetimlerce gerekse Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca belirli aşama ve zamanlarda kontrol edilmektedir. Mevcut uygulamada yapı üretimi faaliyetini denetleyecek kuruluş yapı sahibi tarafından ilinde faaliyet göstermek üzere yetkilendirilmiş firmalardan herhangi birini seçmek suretiyle belirlenmektedir. Yapı denetim kuruluşları bünyesinde bakanlıkça sertifikalandırılan denetçi mimar ve mühendis ayrıca kontrol elemanı ve yardımcı kontrol elemanı unvanlarına sahip teknik personel istihdam etmektedir.
Yapı üretim sürecinde; uygulama (yapım) aşamasının en önemli sorumluları müteahhit ve şantiye şefleridir. Müteahhit; yapım işini, yapı sahibi adına veya bizzat kendisi için üstlenen, yapının plan ve mevzuata, fen, sanat ve sağlık kurallarına, ruhsata ve eki projelere uygun olarak yapımını sağlayan, istihdam ettiği şantiye şefi gözetimi altında yapının inşa edileceğini, yapı sahibine ve ilgili idareye yazılı olarak bildiren, ilgili meslek odasına kayıtlı, şahıs veya özel kuruluş olarak tanımlanmaktadır. Yapı müteahhidi ve görevlendirdiği şantiye şefi, yapım işlerindeki kusurlardan ortak olarak sorumlu olmaktadır. Şantiye şefi de görevlendirildiği sahada yönetim ve organizasyon konusunda yetkili, işlerin müteahhit adına yaptırılması konusunda sorumludur. Mühendis, Mimar, Teknik öğretmen veya Tekniker diploması sahipleri şantiye şefliği yapabilirler.
Proje müellifi; mimarlık, mühendislik tasarım görevini üstlenerek, yapının etüt ve projelerini hazırlayan gerçek ve özel kuruluşlar olarak tanımlanmaktadır. Proje müellifi hazırlayacağı projelerle nitelikli yapı üretiminin ana hatlarını belirlemektedir. Yapım faaliyeti disiplinler arası etkileşimi gerektiren bir üretim etkinliğidir. Dolayısıyla mühendisliğin farklı alanlarında proje hazırlanmasını gerektirmektedir. Söz konusu projelerin hazırlanmasında gerekli koordinasyon ve etkileşimin sağlanamaması nitelikli yapı üretimi yönünde engel teşkil etmektedir. Ruhsat eki projelerin detaylandırılması yapım aşamasında karşılaşılacak problemlerin en aza indirgenmesini sağlamaktadır. Bu bağlamda nitelikli konut üretiminde lokomotifin ilk halkasını proje müellifleri oluşturmaktadır.
Yapı denetim işleyiş aşamaları
Yapı üretim sürecinin ilk aşaması olan proje aşamasında; projeler, yapı sahibince seçilen yapı denetim kuruluşunda istihdam edilen denetçi ünvanına sahip teknik personeller tarafından denetlenmektedir. Denetlenip onaylanan projeler gerekli bilgi ve belgeler ile birlikte yerel yönetimin denetimine sunulmaktadır. Yerel yönetimce gerekli görülen eksikler giderildikten sonra yapı ruhsatı düzenlenmektedir. Yapı ruhsatı düzenlendikten sonra yapı sahibince yapı yapılacak arsanın yapı denetim kuruluşuna teslim edildiğine dair iş yeri teslim tutanağı düzenlenmesini müteakip denetimin uygulama aşaması başlamaktadır. Uygulamanın yapı ruhsatı ve eki projelerine uygun bitirildiğine dair iş bitirme tutanağı düzenlendikten sonra yapı denetim kuruluşunun denetim süreci sona ermektedir. Ancak sorumlulukları yapı kullanma izni düzenlendikten sonra taşıyıcı kısımlar için on beş yıl, taşıyıcı olmayan kısımlar için ise iki yıl devam etmektedir.
