Tünel Kalıp Sistemi

Tünel kalıp sistemi, yapılarda taşıyıcı duvar (perde) ve döşemelerin bütün halinde, tek işlemle yerinde dökümünü sağlayan bir yapım tekniğidir. Sistem saç panolardan oluşur. Tünel Kalıplar dört yüzü kapalı kalıp birimlerdir. Beşinci yüz kalıbın üzerine oturduğu döşemedir. Altıncı yüz ise kalıbın çıkarılması için açık bırakılır. Kalıp yüzeyleri 3-4 mm kalınlığında çelik levhalardan oluşur.

Tünel kalıp sistemi oluşturan elemanlar

Ana tünel kalıp ; perde duvarları ve döşemeyi oluşturan kalıp elemanıdır. Özel ek kalıp parçaları; tünel kalıp dökümündeki delikler, konsollar, döşeme ve perde alınları gibi parçalardır. Çalışma platformu; dökülen betonun prizini aldıktan sonra kalıpların çekildikleri yan platformlardır. Tünel kalıplar bu platformlara sürülerek götürülür. Yerleşimi kule vinçle olur. Destek elemanlar; tünel kalıbın kesitine beton dökümü ile gelecek yükleri almak için konulan dikme, kriko tekerler, payanda gibi elemanlardır.

Tünel kalıp sistemlerde döşeme kalınlıkları eşittir. Düşük döşeme genellikle yapılmaz. Düşük döşemenin olmayışı ve sarkan tesisat elemanlarının yok edilebilmesi için asma tavan yapılır. Yapıda girinti-çıkıntı olması istenmez. Kat yükseklikleri eşittir. Döşemeler üç kenarından perdelere mesnetlidir. Bu üç tarafı kapalı hücrenin dışarıya tekerleklerle çıkarılabilmesi için her hücrenin dışa bakan yüzü açık olmalıdır.

Döşeme yüksekliğinde 30 cm – 60 cm enine kiriş yapılarak aks yüksekliği perdeler arasında oluşur ve sehimler engellenir. Tünelin çıkış yönleri mutlaka dikkate alınmalı ve iki yönlü rijitlik konularına dikkat edilerek perde doğrultuları belirlenmelidir. Binada her iki doğrultuda çok sayıda perde olduğundan temeli iki yönde sürekli yapmak gerekir. Ancak sürekli temeller, yapım ve kalıp bakımından dolayı çıkacak güçlükten dolayı tercih edilmez. Tünel kalıp sistemlerde plak temel tercih edilir.Yapının konumlandırmasında aynı kule vinç ile en az iki yapının üretilmesi sağlanmalıdır.

Deprem etkisine karşı projelendirme

Tünel kalıplı yüksek binaların depreme karşı projelendirilmesinin esasları, pek bilinmemektedir. Bu tür yapılar, dünyada çok az uygulanmaktadır ve uygulandığı ülkelerde de deprem riski yoktur. Örneğin: İsveç, Hollanda, Fransa, USA(Chicago). İlgili sayılabilecek deneysel ve analitik çalışmalar, perde duvarlı kirişsiz döşeme sistemlerine aittir. Daha çok kirişsiz plak döşemenin, iki perde çifti arasında, bağlantı kirişi olarak ne kadar etkin çalıştığı araştırılmıştır. Yapılan bu tür deneysel araştırmalar, döşeme-perde bağlantı bölgelerinde, yöresel döşeme yırtılmaları ve zımbala kırılmaların olabileceğini göstermektedir.

Tünel kalıp üretim aşamaları

Bu sistemin iyi sonuç verebilmesi için az sayıda da olsa kalifiyeli elemana ihtiyaç vardır. Grup büyüklüğü, uygulanması istenen programın planlanmış üretimine göre belirlenir. Bununla beraber işçileri yürütebilecek nitelikteki kişilerden meydana gelen gurubun eleman sayısı yediyi geçmez. Sistemde, konu tun büyüklüğüne bağlı olarak günde bir, iki veya üç konutun yapımı amaçlanır. Vinç ve beton üretme tesislerinin kapasitesi üretim miktarının gerçekleşmesindeki sınırı tayin eden çok önemli 2 faktördür.

Kalıpların üzerine kalıp yağı sürülerek yerleştirmeye hazır hale getirilir. İki yarım elemandan oluşan tünel kalıp bir önceki döşeme üzerinde oluşturulan aks betonundan yararlanılarak yerine yerleştirilir. Aks betonu için özel kalıp elemanları kullanılır. Şayet kapı, pencere boşluklarının bırakılması gerekiyorsa betonarme demirleri ve tesisat şebekeleri döşenmeden önce kalıplara boşluk kalıpları monte edilir. Duvarlardaki pencere ve kapı açıklıkları, çelik tünel kalıpların dik yüzeylerine monte edilip sökülebilen kapı ve pencere çerçeveleri yardımıyla elde edilir. Merdiven kovaları ve servis bacaları ise tünel kalıpların yatay yüzeyler ine monte edilen çelik çerçeveler ile teşkil edilirler.

Döşeme ve duvarlarda kullanılan inşaat çeliği (hasır çelik levhalar) ve elektrik tesisatı, tünel kalıba önceden tasarlandığı biçimde yerleştirilir. Su tesisatı, ısıtma, havalandırma gibi unsurların, pencere ve kalıpların gerektirdiği boşluklar tünel kalıp üzerine yerleştirilen rezervasyon kalıpları ile sağlanır. Boşlukların geçici olarak kapanması çelik kapılarda plastik tıkaçlarla olmaktadır. Elektrik tesisatı mıknatıslı tutucular kullanılarak donatıya bağlanır donatı ile bir bütün halinde kalıbın içine yerleştirilir ve tünel kalıp ile birleştirilir. Çelik hasır, yüksek vasıflı ve özel nervürlü bir yapı çeliğidir. Çelik hasır soğuk çekmeve özel şekilde nervürlendirme ile elde edilen çubuklar, istenilen boyutta kesilir ve doğrultuludur belirli aralıklarla elektronik programlı punto kaynağı ile birleştirilerek çelik hasır elde edilir. Çelik hasırlar başlıca iki tip olarak elde edilirler.

Beton dökülmesi ve kür işlemlerileri tünel kalıpla yapılan yapılarda genelde hazır beton kullanılmaktadır. Beton döküldükten sonra üretimi artırmak için süratli yapımını artırmak amacıyla kürleme metotları kullanılmaktadır. Bu kürleme sayesinde 24 saat içerisinde kalıp alınabilmektedir. Kürleme de aşırı sıcaklığın rolü betonun gerek rötre, gerekse içsel dayanımı etkilemektedir. Kür için, buhar, gaz, mazot, sıcak su ve enfraruj ışıkları gibi yöntemler kullanılmaktadır. Bu uygulama yapılırken tünel ağızları ya naylon bezlerle ya da katranlı örtülerle kapatılarak ısı kaybı önlenmiş olmaktadır. Ülkemizde ise tünel kalıp uygulamalarında kürleme hacimlerinin içerisine yerleştirilen bütan gaz sobaları ile yapılmaktadır.

Kalıp sökme işlemleri

Kalıbın sökülmesi işlemi de ertesi sabah kalıplar sökülmeye hazırdır. Beton döküldükten sonra yaklaşık 16 saat sonra kalıp sökülmeye hazır hale gelmektedir. Gece boyunca kapatılan koruyucu perdeler açılır. Tünel kalıbın, dış kalıpla olan bağlantıları çözülür. Tünel kalıp, tekerlekleri üzerinde dışarıya itilir. Vinçle kaldırılarak yeni yerine yerleştirilir. Kapı, pencere ve diğer boşluklar için bırakılan rezervasyon kalıpları tünel kalıbın sökülmesinden sonra yerlerinden çıkarılır. Sistemin teşkili ise, döşeme ile birlikte onun üzerindeki duvar başlangıcı da aynı anda betonlanır. Duvar başlangıcı döşemenin her iki yanından yaklaşık olarak 10 cm yükseltilmiş olup perde duvar enindedir. Kalıpların birleştirilmesi ve yerleştirilmesi, dikey panellerin alt kısmına monte edilen krikolar yardımıyla hızlı ve hassas bir şekilde gerçekleştirilir.

Bu sistemde dış duvarlar için “alın kalıbı” kullanılır. Çalışma platformu üzerine monte edilen dış duvar kalıpları, tünel kalıbın duvar panolarına bağlanır. Bu bağlantılar, gerek dış yüzlerdeki kalkan duvarlarının, gerekse yan yana yerleştirilen tünellerdeki beton duvarların teşkilinde duvar eni ölçüsündeki boylama koniklerle yapılır. Bu konikler, çelik veya pik borulardan ibaret olan, içindeki vidaların sıkıştırılması ile sabit açıklıklar elde edilmiş olur. Bu borular beton dökümü tamamlandıktan sonra tekrar kullanılmak üzere geriye alınır ve yerlerine betondan yapılmış elemanlar yerleştirilir.