Süneklik Nedir?
Kesitin dayanımında önemli bir azalma olmaksızın, elastik sınırın ötesinde deformasyon yapabilme yeteneğine süneklik denir. Sayısal olarak, kesitin güç tükenme durumu ile elastik sınır şekil değiştirmesinin oranı olarak ifade edilebilir. Daha detaylı tanımlamak gerekirse; malzemenin, yapıyı oluşturan eleman kesitlerinin, ya da yapının kesit tesirlerinden dolayı oluşan enerjiyi, dayanımda önemli bir miktarda kayıp olmaksızın plastik deformasyonlarla şekil değiştirerek tüketme yeteneğine “süneklik” denir. Malzeme sünekliği, kesit sünekliği veya eleman sünekliği olarak değişik seviyelerde tanımlanabilir.
Malzeme açısından süneklik ifadesi şekil değiştirme bakımından ifade edilmektedir. Betonarmeyi oluşturan malzemelerden beton tek başına gevrek bir malzeme, çelik ise çekme etkisi altında sünek bir malzemedir. Bu iki malzemeyi bir araya getirerek oluşturulan betonarmenin sünek bir davranış sergilemesi için donatı düzenlemesi çok önemlidir.
Betonarme bir kiriş, kolon veya perde kesitinin sünekliği eğrilik cinsinden ifade edilmektedir. Bu durum için hesaplanan katsayısı da eğrilik süneklik katsayısı olarak ifade edilmektedir. Betonarme bir kesite etkiyen kesit tesirlerine göre elemanda farklı parametreler için ön plana çıkmaktadır. Örneğin, betonarme bir kirişte süneklik için donatı oranı sınırlaması yapılırken, bileşik eğilme etkisine sahip bir elemanda donatı oranının yanında eksenel yük seviyesi ve dış merkezlik de süneklik açısından önemli olmaktadır.
Yapının bütününün veya bir elamanın sünekliği ötelenme (yer değiştirme) cinsinden ifade edilmektedir. Bu durumda tanımlanan süneklik oranıda deplasman süneklik katsayısı olarak adlandırılmaktadır. Yapı veya yapıyı oluşturan elemanların sünek davranış sergilemeleri için deprem yönetmeliğinde boyut ve donatı düzenlemeleri olarak bazı koşullar getirilmiştir. Kolon-kiriş birleşim bölgeleri civarında etriye sıklaştırması yapılması, kolonların kirişlerden daha güçlü tasarlanmaları, kapasite tasarımı ile kesme kapasitesinin eğilme kapasitesinden daha yüksek tutulması donatılarda yeterli bindirme boylarının bırakılması vb. örnek olarak gösterilebilir.
Eğer bir birleşimin dayanımı kirişin plastik moment kapasitesinden belirgin bir şekilde daha fazla ise yapının sünekliği kiriş tarafından kontrol edilmektedir ve bu durumda birleşimin elastik kaldığı kabul edilir. Eğer birleşimin dayanımı kirişin plastik moment kapasitesini az bir miktar aşıyorsa, kiriş maksimum dayanımına ulaşana kadar birleşimde büyük plastik deformasyonlar görülebilir. Eğer kirişin dayanımı birleşimin maksimum dayanımından daha fazla ise şekil değiştirmeler birleşimde oluşacaktır. Bu gibi durumlarda birleşimden talep edilen süneklik değeri yapının bulunduğu bölgedeki sismik aktivitenin yoğunluğuna göre belirlenir ve tasarım bu durum göz önüne alınarak yapılır.
