Riskli bina tespit yönetmeliği hakkında bilgiler
Deprem etkisi altında riskli bina tespit yönetmeliğine göre riskli bina, 50 yılda aşılma olasılığı %10 olan tasarım depremi altında ağır hasar görme ya da yıkılma tehlikesi olan bina olarak tanımlanmaktadır. RBTE-2013 yönetmeliği, binaları riskli veya risksiz olarak sınıflandırmaktadır. Binalar için performans düzeyi belirlememektedir. Bu yüzden RBTE-2013 yönetmeliğine göre riskli olmayan mevcut binaların TDY-2007 yönetmeliğine göre “Can Güvenliği Performans Düzeyi”nde ve TDY-2018 yönetmeliğine göre “Sınırlı Hasar Performans Düzeyi”nde olduğu sonucu çıkarılmamalıdır.
Mevcut bina taşıyıcı sistem özellikleri dikkate alınarak riskli binaların tespit hesapları yapılmaktadır. Binanın mevcut geometrik, taşıyıcı eleman ve malzeme özellikleri yalnızca kritik kata göre belirlenmektedir. Yanal ötelenmesi zemin tarafından tutulmamış ya da rijitliği diğer katlara göre çok küçük olan çevre betonarme perdeleri olmayan en alt bina katı “Kritik Kat” olarak tanımlanmaktadır. Mevcut betonarme binanın kritik katında yapılan çalışmalarda perde, kolon ve kiriş ebatları ile bunların kattaki yerleşimi, açıklıkları, boşluğu olmayan dolgu duvar yerleşimi, kat yükseklikleri ve kat sayısı belirlenerek röleveye işlenmektedir. Ayrıca, kattaki olumsuzluklar ile binadaki açık ve kapalı çıkmalar da röleveye işlenmektedir. TDY-2007 yönetmeliğinin 2’nci bölümünde tanımlanan “B3 türü (Taşıyıcı Sistemin Düşey Elemanlarının Süreksizliği) Düzensizlik” bulunan mevcut binaların kritik katında yapılan röleve çalışmasına ilave olarak diğer katlarda da inceleme yapılarak bu düzensizlik hesap modeline yansıtılmaktadır.
RBTE-2013 yönetmeliğinde, asgari veya kapsamlı olmak üzere 2 adet taşıyıcı sistem bilgi düzeyi tanımlanmıştır. Asgari bilgi düzeyi, statik projeler mevcut değilse ya da statik projeler mevcut olup, mahallindeki tespitlerle uyumlu değilse kullanılmaktadır. Kapsamlı bilgi düzeyi ise statik projeler mevcut ve mahallindeki tespitler uyumlu ise kullanılmaktadır. Mevcut binaların taşıyıcı elemanlarının kapasiteleri hesap edilirken, mevcut malzeme dayanımları Asgari 0.90 Kapsamlı 1.00 katsayıları ile çarpılmaktadır.
Betonarme binalarda mevcut donatıları tespit etmek için belirlenen kritik katın perde ve kolonlarının asgari % 20’sinde inceleme yapılmaktadır. Bu perde ve kolonlarda 6 adetten az olmamak üzere enine ve boyuna donatı sınıfı, aralığı, adedi, yerleşimi ve çapı tespit edilmektedir. Donatı tespiti seçilen kolon ve perdelerin asgari yarısında tahribatlı yöntemle, kalan yarısında ise pas payı sıyrılmadan ve eldeki mevcut sonuçlara benzetilerek yapılmaktadır. Ayrıca, donatısında korozyon gözlenen elemanların kapasite hesaplarında bu durum dikkate alınmaktadır. Mevcut binanın kirişlerinde, taşıyıcı sistem tasarımında TS500’de tanımlanan yükler altında hesaplanan donatının var olduğu ve kirişlerin üst mesnet donatısının, alt mesnet donatısının 3 katı olduğu kabul edilmektedir. Eğer bilgi düzeyi kapsamlı seçilirse projesindeki donatılar, kirişlerdeki mevcut donatı olarak kullanılmaktadır.
Mevcut beton dayanımının belirlenmesi için kritik katta asgari 10 adet olacak şekilde perde veya kolonlarda öncelikle tahribatsız yöntemlerle çalışmalar yapılmaktadır. Bu çalışmalar neticesinde en düşük değerlerin alındığı 5 betonarme elemandan karot alınmaktadır. Eğer, kat alanı 400 m2 ’den büyükse, 400 m2 ‘yi geçen her 80 m2 için numune sayısı bir arttırılmaktadır. Mevcut beton dayanımı olarak karot sonuçlarından elde edilen ortalama dayanımın % 85’i kullanılmaktadır.
Kritik kattaki deprem altında oluşan kesme kuvvetleri, taşıyıcı duvarların kesme dayanımı ile binanın her iki ekseni için ayrı ayrı karşılaştırılmaktadır. Dayanımı yetersiz duvarların kat kesme kuvvetine faydası eksenlerin herhangi birinde % 50’nin üzerinde ise bina “Riskli” olarak değerlendirilmektedir.
Mevcut betonarme binanın riskli olarak değerlendirilebilmesi için belirlenen kritik katta yükler altında hesap edilen kolon ve perdelerde eksenel basınç gerilmeleri ortalaması 0.65fcm değerini aşmışsa, o kattaki herhangi bir kolon veya perde için risk sınırı geçildiğinden bina riskli kabul edilmektedir. Kattaki eksenel basınç gerilmelerinin ortalaması, perde ve kolonlarda hesap edilen eksenel basınç gerilmeleri toplamı toplam perde ve kolon sayısına bölünerek bulunmaktadır. Eksenel gerilme ortalamasına bağlı etkili kat kesme kuvveti sınırlarında belirlenen kat kesme kuvveti oranı sınır değerlerini geçen bina “Riskli” olarak değerlendirilmektedir. Risk sınırını aşan kolon ve perdelerin kesme kuvvetleri, kat kesme kuvvetine bölünerek kat kesme kuvveti oranı hesaplanmaktadır.
Yönetmeliği indirmek için:
