Risk değerlendirmesi yöntemleri
Risk değerlendirme işlemleri genel anlamda iki grupta sınıflandırılır. Her çalışma ortamı farklı türde riskler içerir. Bu nedenle risk değerlendirmesi yaparken işyerinin özelliklerine uygun bir yöntem seçilmelidir. Hangi yöntemin kullanılacağı tespit edilirken, çalışma ortamının özellikleri, riskleri, bu risklerin birbiri ile olan etkileşimleri, çalışanların nasıl etkilendiği gibi etkenler göz önünde bulundurulmalıdır.
Yapı işlerinde risk değerlendirmesi yapılması diğer işyerlerine göre daha zordur. İnşaat doğası gereği risklerin sürekli değiştiği çok tehlikeli bir çalışma ortamıdır. Ayrıca çalışanların büyük çoğunluğunun eğitim düzeyinin yetersiz olması yapı sektörünü daha tehlikeli hale getirmektedir. Risk değerlendirmesinin daha kapsamlı olması için risk değerlendirme ekibi büyük önem arz etmektedir. Yapı sektöründe çalışanların eğitim seviyelerini dikkate alarak risk değerlendirme metodu seçilmelidir.
Risk değelendirme metodlarının sınıflandırılması
Kantitatif – Nicel Risk Analizi: Risk hesaplanırken matematiksel teoremler kullanılır yani sayısal bir yöntemdir. Nicel risk analizi yöntemleri: Kinney risk analizi, FMEA olası hata türleri ve etkileri analizi, L tipi matris, X tipi matris vb.
Kalitatif – Nitel Risk Analizi: Tehdidin olma ihtimali, tehdidin etkisi gibi değerlere sayısal değerler verilir. Verilen bu değerler matematiksel ve mantıksal metotlar kullanılarak risk değeri bulunur. Riskleri düşük, orta veya yüksek gibi terimlerle tanımlayan yöntemlerdir. Nitel risk analizi yöntemleri: PHA-Ön tehlike analizi, HAZOP-Tehlike ve işletilebilme yöntemi, What if-Olursa ne olur, Neden sonuç analizi, FTA-Hata ağacı analizi, HTA-Hiyerarşik görev analizi yöntemleri vb.
Olursa ne olur? (What if): Gerekli doküman ihtiyacı çok az, bir analist ile yapılabilen, orta düzeyde deneyim gerektiren kalitatif bir yöntemdir. Risklerin belirlenmesi aşamasında yeterlidir. Takım liderinin tecrübesine göre başarı oranı değişir. Her sektöre uygun bir yöntemdir.
Ön tehlike analizi (PHA): Birincil risk değerlendirme yöntemidir. Gerekli doküman ihtiyacı orta seviyededir. Orta düzeyde deneyim gerektirir. Takım liderinin tecrübesine göre başarı oranı değişir. Her sektöre uyan kalitatif bir yöntemdir.
İş güvenlik analizi (Job safety analysis JSA): Gerekli doküman ihtiyacı çok fazla olan kalitatif bir yöntemdir. Takım çalışması ve deneyim gerektirir. Özellikle kişilerin görev tanımları iyi yapılmışsa başarı sağlanabilir. Her sektöre uygun bir yöntemdir.
Check List: Doküman ihtiyacı çok az, takım çalışması gerektiren bir yöntemdir. Orta düzeyde deneyim gerektirir. Basit prosedürlü işlerde uygulanabilir. Takım liderinin tecrübesine göre başarı oranı değişir. Her sektöre uygulanabilen kalitatif bir yöntemdir.
Tehlike ve İşletilebilme Çalışması (Hazard and operability studies-HAZOP): Doküman ihtiyacı çok fazla, takım çalışması ve çok fazla deneyim gerektiren kalitatif bir yöntemdir. Daha çok kimya endüstrisine uygulanabilen bu yöntem oldukça zordur. Yüksek tecrübe ve takım üyelerinin yüksek performansını gerektirir.
Hata Modu ve Etki Analizi (FMEA) – Hata Modu ve Etkisinin Kritiklik Analizi (FMECA): Dokuman ihtiyacı çok fazla, orta düzeyde deneyim ve takım çalışması gerektiren kalitatif bir yöntemdir. Analiz öncesinde hata ağacı analizi (FTA) yapılması başarı oranını arttırır. Daha çok elektrik ve makine sektörüne uygulanır.
Hata Ağacı Analizi (FTA): Gerekli doküman ihtiyacı çok fazla, çok fazla deneyim ve takım çalışması gerektiren, her sektöre uygulanabilen, kalitatif/kantitatif bir yöntemdir. Yüksek tecrübe ve takım üyelerinin yüksek performansını gerektirir.
Olay Ağacı Analizi (ETA): Gerekli doküman ihtiyacı çok fazla, çok fazla deneyim ve takım çalışması gerektiren, her sektöre uygulanabilen, kalitatif/kantitatif bir yöntemdir. Yüksek tecrübe ve takım üyelerinin yüksek performansını gerektirir.
L Tipi Matris: Gerekli doküman ihtiyacı çok az, orta düzey deneyim gerektiren kalitatif bir yöntemdir. Bir analist ile yapabilir. Basit prosedürlü işlerde uygulanabilir. Takım liderinin tecrübesine göre başarı oranı değişir.
X Tipi Matris: Gerekli doküman ihtiyacı çok fazla, çok fazla deneyim ve takım çalışması gerektiren kalitatif bir yöntemdir. Tüm sektörlere rahatlıkla uygulanır. Takım liderinin tecrübesine göre başarı oranı değişir.
Neden-Sonuç Analizi: Gerekli doküman ihtiyacı çok fazla, çok fazla deneyim ve takım çalışması gerektiren kalitatif/kantitatif bir yöntemdir. Her sektöre uyar. Yüksek tecrübe ve takım üyelerinin yüksek performansını gerektirir.
