Perde Duvar nedir? Çeşitleri nelerdir?
Perde duvar yatay yükler altında rijitlikleri dikkate alındığında yatay yer değiştirmeleri sınırlandırmak, yeterli dayanım ve sünekliği sağlayabilmek için en uygun eleman olmaktadır. Çerçeve sistemlerde bina yüksekliğine bağlı olarak yer değiştirmeler aşırı artmakta ve yük taşıma kapasitesi azalmaktadır. Yeterli performansın sağlanabilmesi için çerçeve sistemlerle beraber farklı taşıyıcı elemanların kullanımı zorunlu hale gelmektedir. Bu elemanlardan biri de tabanlarından zemine tam veya yarı ankastre mesnetli, dolu gövdeli veya boşluklu olarak oluşturulan perde duvarlardır.
Yatay yüklere karşı emniyeti yalnızca çerçeve sistemle sağlamak eleman boyutlarını artırmayla mümkün olacaktır. Ancak gerek kullanılabilir alanların azalması gerekse de maliyetin artması sebebiyle uygun bir çözüm olmamaktadır. Bu sebeple çerçeve sistemlerde yatay yüklere karşı rijitliği zayıf olan kolonlar yerine perde duvarlar tercih edilmektedir. Bina yüksekliğine bağlı olarak tercih edilen perde duvarlar, yüksek binalarda çekirdek perde duvar adı altında esas taşıyıcı sistemi teşkil etmektedir.
Bina yüksekliği boyunca süreklilik gösteren bu duvarlarda ihtiyaca bağlı olarak kapı, pencere ve tesisat gibi mimari sebeplerden ötürü boşluklar açılmaktadır. Bu boşluklar her kat seviyesinde açıldığında yapısal duvar tekil sistemden bağımsız duvarlar gibi davrandığı için yatay rijitlikte azalma meydana gelmektedir. Sistemin rijitlik ve dayanımı, bağımsız kalan duvarların kısa bağ kirişleri ile bağlanması ile büyük ölçüde geri kazanılmaktadır. Devrilme momentine karşı ekstra katkı sağlayan bağlantı kirişleri ile duvarlar arasındaki kesme aktarımı sayesinde tekil duvarlardan beklenen eğilme rijitliği ve dayanım bağlantı etkisiyle azalmaktadır. Kirişlerle bağlanarak oluşturulan bu sistem boşluklu perde duvarlar olarak adlandırılmaktadır.
Perde duvar çeşitleri
Yatay yüklerin taşınmasında etkili olan perdeler, yapıya çerçeveli sistemlere nazaran daha fazla rijitlik kazandıran, farklı geometrik şekillerde çeşitli malzemelerden yapılan ve düşey konsol davranışı gösteren düzlemsel düşey diyaframlardır. Özellikle yüksek binalarda inşası önem kazanan perde duvarlar, geometrik özelliklerine, malzemelere, davranış biçimlerine ve enkesit şekillerine göre çeşitli sınıflara ayrılmaktadır:
a) Geometrik özelliklerine göre perde duvarlar: Perde duvarlar binanın kullanım amacı ve tasarımına göre dolu gövdeli (konsol) perde duvarlar, boşluklu perde duvarlar ve bağ kirişli boşluklu perde duvarlar olarak tasarlanmaktadır.
b) Malzeme özelliklerine göre perde duvarlar: Malzeme teknolojisinin gelişimi ve ergonomik tasarım gereksinimi, perde duvarların farklı malzemelerden tasarımını da beraberinde getirmektedir. Bu sebeple bilimsel çalışmalar ışığında betonarme perde duvarlar, fiberle güçlendirilmiş betonarme perde duvarlar, düz çelik plak perde duvarlar, profilli çelik plak perde duvarlar, tek ya da çift yönlü çelik plaklı kompozit perde duvarlar ve çift yüz profilli kompozit perde duvarlara uygulamalarda sıkça rastlanmaktadır.
c) Davranış biçimlerine göre perde duvarlar: Perde duvarlar davranış biçimlerine göre narin (eğilme momenti etkisinde) ve kısa (kesme kuvveti etksinde) perdeler olarak sınıflandırılmaktadır. Bu ayrım, perde duvarların Hw/lw (yükseklik/uzunluk) oranına bağlı olarak yönetmeliklerde sunulmaktadır.
d) Enkesit şekillerine göre perde duvarlar: Perde duvarlar dikdörtgen kesitli olmasının yanı sıra I, L, H, Y, U, T kesitleriyle de ortaya çıkmakta ve bu tür perde duvarların minimum boyutları ve tasarım değerleri yönetmelikler tarafından belirtilmektedir.
