Kirişsiz betonarme döşemelerde zımbalama etkisi
Kirişsiz betonarme döşemeler; yapının yatay düzleminde, döşeme haricinde elemanın bulunmadığı ve döşeme ile kolonların doğrudan birleştiği taşıyıcı sistemlerdir. Kirişsiz döşemeler, yatay düzlemlerde kiriş olmadığından, kolonlarla birlikte eğilmeye çalışan, çift doğrultulu donatılı betonarme plak sistemleri olarak da tanımlanabilir. Günümüzde, mimari açıdan, yapı alanının etkin ve rahat kullanabilmesi için; binalar, alışveriş merkezleri ve otoparklarda, kirişsiz betonarme döşemeler sıklıkla tercih edilmektedir. Bunda; kullanılabilir kat yüksekliklerini arttırarak, yapının tavanında süreklilik sağlaması, tesisat sistemleri (yangın söndürme, duman, gaz sensörü, havalandırma, klima, elektrik, sıhhi tesisat vb.) için gerekli yüksekliğin sağlanması, ısı, ses yalıtımı, kalıp, beton ve işçilik masraflarını azaltması, yapım hızı ve kolaylığının sağlanması etkilidir.
Kirişsiz döşemelerin yukarıda sayılan avantajlarının yanında dezavantajlarıda vardır. Bunlardan en bariz olanı zımbalama olasılığının yüksek olmasıdır. Bunun haricinde kirişli döşemelere nazaran, deprem performansları kötüdür, beton, donatı ve perde gibi yatay yük taşıyıcı elemanlara daha fazla ihtiyacı vardır.
Kirişsiz betonarme döşemeyi bekleyen tehlike: Zımbalama
Ülkemizde ve dünyada, genel olarak kirişsiz döşemelerde meydana gelen zımbalama dayanımı yetersizliği; bina kullanım amacı değişikliği, proje ve yapım aşamasındaki hatalar, donatıdaki korozyon, betondaki parçalanma ve bozulma, donatının yoğun olduğu döşeme kolon birleşim bölgelerinde, betonun yeterli düzeyde yerleştirilememesi ve betonun mukavemetini tam olarak almadan kalıbının sökülmesinden ileri gelmektedir.
Kirişsiz döşemelerde döşeme kalınlığının, kirişli döşemeye oranla daha fazla olmasından dolayı, yapı zati yükünün artmasıyla, deprem esnasında oluşan kuvvetin bir bileşeni olan ağırlık etkisiyle, yapıya etkiyen deprem yükleri artmış olacaktır. Bunun haricinde, döşeme zati yüklerinin artmasıyla, kolonlara gelen göreli yüklerde de artış olacaktır. Taşıyıcı sistem elemanları bu yükleri aktarırken, kolon çevresinde oluşan kayma gerilmeleri dolayısıyla da asal çekme gerilmeleri betonun çekme dayanımını aşabilmektedir. Kolon – döşeme birleşim bölgesinin birbirinden ayrılmasına dolayısı ile de zımbalama olayına sebep olmaktadır. Bundan dolayı kirişsiz döşemelerde, zımbalama etkisi, eğilme davranışından daha ön plandadır. Kirişsiz döşemelerin döşeme – kolon birleşimlerindeki asal çekme gerilmeleri, zımbalama dayanımını, eğilme kapasitesi kullanılmadan aşabilmektedir.
Günümüzde, mekanların etkin ve rahat kullanılanılabilmesi için kirişsiz döşeme sistemlerinin tercih edilmesi isteği, hem bu yapıların can ve mal güvenliğinin sağlanması, hem de yapı maliyetlerinin daha ekonomik seviyelere getirilebilmesi adına, bu yapı sistemlerinin, zımbalamaya karşı dayanımları oldukça önem kazanmıştır. Kirişsiz döşemelerde, TS 500’de önerilen zımbalama dayanım kontrollerinin sağlanamadığı durumlarda döşeme kalınlığı, kolon boyutu, beton kalitesi arttırılabilir, bunun haricinde TS 500’de ve/veya literatürde önerilen zımbalama donatıları kullanılabilir. Bunlarında kendi içinde bazı dezavantajları olabilmektedir. Mesela kolon boyutlarını arttırmak mimari açıdan istenmeyebilir. Proje üzerinde, beton kalitesinin arttırılmasının belirtilmesine rağmen, yerinde uygulamaya yansıtılamaması durumlarında, çok ciddi problemleri beraberinde getirebilir.
Asmolen Döşeme: https://volkanatabey.com.tr/asmolen-doseme
