İksa Nedir?

İksa kazı işlemleri sırasında veya kazı tamamlandıktan sonra yanal yüzeylerdeki kaymaları engellemek ve inşaat çalışmalarının güvenli ilerlemesini sağlamak için yapılmış destek sistemleridir. Zeminde açılan bir çukur, zeminin kazılarak ağırlığının ortadan kaldırılmasıyla kazı altındaki zeminde düşey gerilmelerin azalması sonucunu doğurur. Aynı zamanda zeminin kaldırılmasından dolayı yatay yönde de bir gerilme azalması doğar. Bu gerilme azalması, zeminin stabilitesini bozacak kadar büyükse bu olay kazı etrafındaki zemin için yatay desteğin kaybolması anlamına gelmektedir.

Oluşan bu gerilme kaybı yapılacak destekleme sistemi tarafından karşılanır. Bir derin kazı destekleme sisteminin amacı, kazı etrafındaki zemin için yatay destek sağlamak ve zeminin hareketini sınırlandırmaktır. İksa sistemleri geçici veya kalıcı iksa şeklinde yapılır. Geçici iksa sistemi kısa süreli açık kalacak kazılarda uygulanır. Çok uzun süre açık kalacak veyahut kazının bir bölümünün yapıyla kapatılmayacağı kazılarda ise kalıcı iksa düşünülür.

Destekleme sistemleri ya sadece düşey desteklerle yada düşey desteklerin yatay desteklerle birlikte kullanılmasıyla oluşturulur. Zeminin kaya olması durumunda düşey desteğe gerek kalmadan yalnızca yatay destek kullanılabilir. Genellikle derin kazılarda düşey ve yatay destekler birlikte kullanılır. Düşey destekler olarak palplanş duvarlar, asker kazıklı ve kaplamalı duvarlar, teğet kazıklı duvarlar (kazıklar birbirine çok yakın olabildiği gibi daha aralıklı da olabilir), diyafram duvarlar ve derin zemin karıştırmalı duvarlar sayılabilir.

Kazı sistemlerinde en çok Ankrajlı İksa kullanılıyor.

Düşey duvarlara uygulanan yatay desteklere ise, ankrajlar, zemin çivileri örnek gösterilebilir. Yatay ve eğik desteklerin kullanıldığı destekli duvarlar, 1960’ların ortalarına kadar geniş ölçüde kullanılmıştır. Yatay ve eğik destekler kazı alanında hem çok fazla karışıklık yarattıkları, hem de masrafları ve kaza olasılıklarını arttırdıklarından, kentsel alanlardaki büyük kazılarda çok fazla kullanılmamaktadır.

Derin kazı iksa sistemleri destek elemanları olarak günümüzde ankrajlar ve zemin çivileri kullanılmaktadır. Ahşap ve diğer destek sistemleri kazı alanını sınırladığı için artık tercih edilmemektedirler. Sisteminin seçimi, kazı derinliği, zemin koşulları, çevredeki yapıların kazıya oları uzaklığı, yer altı suyu durumu vb. koşullara bağlı olup genellikle 6-7m’yi geçen kazılar ankrajlı/destekli olarak yapılmaktadır. Kazı sistemi duraylılığı ankraj açısına da bağlıdır. Ankraj açısı artılınca iksa sistemindeki yatay deplasmanlar da azalmaktadır. Ancak belli bir açıdan sonra yatay deplasmanlar yeniden artmaktadır. Ankraj sayısı arttıkça iksa sistemindendeki yatay deplasmanlarında azalmalar gözlenir.