Hafriyat işlemi hakkında yönetmelik ve rehabilitasyon aşaması
Hafriyat işlemi sonucu ortaya çıkan malzeme her zaman toprak değildir; hafriyat işleminden kaya ve benzeri malzeme de elde edilebilmektedir. Fakat hafriyat işlerini düzenleyen yegâne yönetmeliğin ismi dahi hafriyat toprağını öne çıkarmakta, diğer malzemeleri es geçmektedir. Günümüzde kentsel katı atıkların %13-30’luk bölümü inşaat ve yıkıntı atıklarından oluşmaktadır.
“Hafriyat Yönetmeliği” olarak da bilinen “Hafriyat toprağı, inşaat ve yıkıntı atıklarının kontrolü yönetmeliği” 2004 yılında çıktığında birtakım uygulamaları da beraberinde getirmiştir. 2004 yılına dek belediyelerin veya en büyük mülki amirlerin inisiyatifi ile kontrol altında olan hafriyat toprağı, 2004 yılından itibaren Türkiye genelinde hafriyat işlerinde ortak bir terminoloji ve uygulamalar bütünü ortaya koymaktadır.
“Hafriyat Toprağı, İnşaat/Yıkıntı Atıkları Taşıma İzin Belgesi” ile birlikte hafriyat işlerinde olmazsa olmaz iki ana belgeden biridir. 2 tondan fazla atık üretecekler Atık Taşıma ve Kabul Belgesi almak zorundadırlar. Bu belgeyi mücavir alan sınırları içinde belediyeler, büyükşehir belediyesi sınırları içinde ilgili ilçe belediyeleri ve mücavir alan sınırları dışında mahallin en büyük mülki amiri vermektedir. Belgede, yapılacak tadilat/inşaat/yıkımın türü ile oluşacak tahmini atık miktarı belirtilmektedir. Mülki amirler ve belediyeler hafriyat toprağı, inşaat ve yıkıntı atıklarıyla doğal afetler sonucu oluşabilecek atıkların yönetimi planını yapmakla görevlidirler.
Asbestli malzemelerin bulunabileceği bina ve yapıların tadilat, yıkım veya nakliye işlerinde Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik gerekleri uygulanmaktadır. Asbestli malzemeler, geri kazanılabilir malzemelerden ayrıştırılarak bertaraf edilmek zorundadır.
Hafriyat işlemi malzemesi ve inşaat/yıkıntı atıklarının depolanacağı veya geri kazanımlarının gerçekleşeceği sahaların mücavir alanlar dışında mahalin en büyük mülki amirinden veya belediye sınırları içinde ilgili belediyelerden gerekli izinleri almış olmaları gerekmektedir.
İnşaat atıklarının taşınması için izin alan firmaların; atıkların üretildiği alandan atık sahasına kadar gidecekleri güzergahı belirleyen ve atık taşırken dışına çıkılmasının yasak olduğu rotalar vardır.
Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıkların Kontrolü Yönetmeliğinde belirtilen kuralların ve sınırların dışında yapılan davranışlar yönetmeliğe aykırı kabul edilir. Yönetmelik hükümlerine aykırı hareket edenler hakkında Kanunun 15 ve 16. maddelerinde belirtilen merciler tarafından gerekli işlemler yapılır ve Kanunun 20, 21, 23, 24 ve 26. maddelerinde belirtilen cezalar verilmekte.
Bir hafriyat döküm alanı kendi kapasitesini doldurduktan sonra yeniden kamu yararına kullanılabilir biçimde düzenlenmesi işlemine rehabilitasyon denir. Yönetmeliğe göre rehabilitasyon projesi, çalışma alanında henüz döküm işlemleri başlamadan önce planlanmalıdır ve çalışmaların tamamlanmasından müteakiben en geç 1 yıl içinde uygulamaya konmalıdır.
Bir rehabilitasyon projesi; bitkilendirme planı, yaban hayatı koruma planı, yüzey suları yönetim planı ile bunlara ait çizim ve hesapları kapsamak zorundadır. Oluşan yeni alanın kullanımı, yerel çevre koşulları ile tam uyum içinde olmalıdır ve tüm canlılar için tartışmasız güvenli bir ortam sağlayacak şekilde düzenlemek zorundadır. Döküm alanındaki şev yüzeyleri doğal hali ile stabil olmak, yani tutunma duvarı olmaksızın erozyona ve toprak kaymasına izin vermeyecek şekilde planlanmalıdır. Drenaj sistemleri ve yeni yapının eğimi, alan çevresindeki azami su trafiği göz önünde bulundurularak hazırlanmalıdır. Alanın topografik yapısı alt toprakla hazırlandıktan sonra üstüne bitkisel toprak yerleştirilerek ağaçlandırılacaktır.
