Donatı özellikleri, üretimi ve yerleştirilmesi

Donatı olarak adlandırdığımız kavram betonla bir araya gelerek betonarmeyi oluşturan çeliklerdir. Dolayısıyla betonarme bir yapının davranış ve performansını donatının; konum ve düzeni, kesitteki oranı, yüzey özellikleri, kalitesi ve imalat şekli etkilemektedir. İmalat şekli olarak donatılar, sıcak haddeleme işlemi,soğuk mekanik işlem ve sıcak haddeleme esnasında ısıl işlem uygulama yöntemleriyle üretilirler. Bu üretim şekilleri neticesinde üretimi yapılan donatıların kullanım alanında arasında çok fark olmamakla beraber süneklik açısından doğal sertlikteki çeliklerin tercih edilmesi tavsiye edilir. Betonlarda çeliğin kullanılmasıyla birlikte betonarme yapılar meydana gelmektedir.

Oluşturulan betonarmenin yapısal özellikleri, performans tablosu ve yapısal olarak bütünlüğün sağlanabilmesi için gerekli bilgiler, TSE’nin yönetmeliklerinde yer almaktadır. TS 708 belgesi, TSE’de yer alan yönetmeliklerden birisi olmaktadır. TS 708 belgesine sahip olmayan veya bu belgenin uygulama alanının dışında imalat yapan haddehanelerin bulunduğunun ve buralarda imal edilen ürünlerin çoğu inşaat uygulamalarında kullanıldığının da dikkatlerden kaçmaması gerekmektedir.

Donatı olarak kullanılacak olan çeliğin, öncelikle fiziksel kirlerden arındırılması gerekmektedir. Çizilen projede donatının nereye ve ne miktarda koyulacağı, büyük önem taşımaktadır. Donatının ayrıca asal donatıyı oluşturan basınç ve çekme çubukları dağıtma donatısı ve etriyelerle sağlam bir şekilde bağlanmış olması gerekmektedir. Kolonlarda boyuna donatı, enine donatı ile birleştirilerek sistem olarak rijit bir yapı elde edilmektedir. Beton dökme işlemine başlanmadan önce şantiyeden sorumlu şef ve denetim mühendisinin, kullanılan donatı ile donatı miktarının projeye uygunluğunun incelenmesi ve resmi veya imzalı bir belge altına alınması icap etmektedir.

Donatı Yerleştirilmesi

Beton dökme esnasında donatının yerinin kesinlikle değiştirilmemesi dikkat edilmesi gereken en önemli şeylerden bir tanesi olmaktadır. İhtiyaç duyulan beton tabakasının oluşturulması için çubuklar etrafında kullanılan donatının askıya alınması gerekmektedir. Beton tabakası oluşturmak için ayrıca kullanılan ve önceden hazırlanmış kalıpla donatıların arasına beton takozların yerleştirilmesi ve iki sıra halinde bulunan donatıların arasında da çelik çubuklardan parçalar yerleştirilmesi gerekmektedir. Beton yapılarda kullanılan etriyeler de yan tarafında bulunan betonla iyice sarılmasının sağlanması ve kiriş ya da döşemelerde bulunan üst donatıların da aşağıya basılmasının önlenmesi önem taşımaktadır. Donatılar yerleştirilirken dikkat edilmesi gereken bir diğer husus ise donatının beton içerisinde iyice sarılmış olmasının olduğu söylenebilir.

Donatıların betonarme yapılara yerleştirilmeden önce dış kuvvetlere karşı muhafaza edilmesi gerekmektedir. Betonarmenin yapılacağı ortam nemli, ıslak vs. ise bu etkiler, uygun katkı maddeleri ve çimentonun seçilmesi ile etkisiz hale getirilebilir, ancak donatının korunması sadece örtü tabakasının istenilen kalınlığa sahip olması ile sağlanabilir. Ortamın özelliklerine uygun katkı maddeleri ve çimento ile dizayn edilmiş bir betonarme yapı, bu şekilde birçok doğa olaylarına karşı da korunabilir.