Deprem oluş biçimine göre kaç sınıfta incelenir?
Deprem olayı oluşma biçimine göre iki temel sınıfta değerlendirilebilir. Doğadaki olaylar etkisi ile meydana gelmeyen, insan faaliyetlerinin etkileri ile oluşan deprem türleri “yapay deprem” olarak değerlendirilmektedir. Depremlerin büyük çoğunluğu dünyadaki tektonik tabakaların hareketi sonucu meydana gelen doğal depremler sınıfında yer alsa da, büyüklüğü, şiddeti, yeri ve zamanı doğal depremlere oranla daha tahmin edilebilir olan yapay depremlerin varlığı da söz konusudur. Yeraltından petrol ve kaya gazı çıkarmak için yapılan çalışmaların ürettiği depremler, kömür madenleri kazılırken ortaya çıkan depremler, oldukça büyük ölçekli inşaai faaliyetlerle ilişkili olan depremler (Çin’in Sichuan kentindeki Zipingpu Barajının çökmesi) yapay depremler başlığı altında sınıflandırılabilir.
Türkiye’de meydana gelen güncel deprem listesi için tıklayınız.
Doğal depremler, doğadaki değişiklikler sonucu oluşur ve genellikle, büyüklüklerini, şiddetlerini, zamanlarını önceden net olarak bilmek mümkün değildir. Doğal depremler, oluş nedenlerine göre; Tektonik depremler, Volkanik depremler, Çöküntü depremler olmak üzere 3’e ayrılır.
Doğal deprem çeşitleri
Tektonik Depremler genellikle, levhaların hareketi, birbirlerine basınç uygulaması, birbirlerini hareket ettirmeleri sonucu meydana gelen depremler olarak nitelendirilir. İç kuvvetlerin neden olduğu gerilimlerin boşalması ile meydana gelen yer kabuğu hareketleri olarak da tanımlanabilirler. Bu depremler çoğunlukla levhalar sınırlarında oluşurlar. Dünya ve Türkiye’de olan depremlerin %90’ı bu gruptandır.
Volkanik depremler volkanların püskürmesi sonucu oluşan depremlerdir. Yanardağlarla ilgili olduklarından yereldirler ve yerleşimleri belli olduğundan çok büyük kayıplara neden olmazlar. Türkiye’de aktif yanardağ olmadığı için bu tip depremler gerçekleşmemektedir.
Çöküntü depremleri yerin altında meydana gelen boşlukların, örnek vermek gerekirse su kaynaklarının boşalması veya maden ocaklarının tavan çökmesi sonucu oluşur. Enerjileri az olup küçük bir alanda hissedilirler. Kontrolsüz şekilde çekilen madenlerin boşalttıkları hacmin, yukarıdaki toprakların çökmesi sonucu doldurması ile oluşan sarsıntılar da çöküntü kaynaklı depremler olarak sınıflandırılabilir.
Her ne kadar, depremler genellikle oluşumlarına göre yukarıdaki üç ana başlık altında sınıflandırılsa da, bazı uzmanların tsunamileri de bu sınıflandırmaya dahil ettiği bilinmektedir. Deniz diplerinde oluşan depremler sonucu meydana gelen dalgalar, kıyı kesimlere Tsunami olarak ulaşabilir ve bu olay oldukça büyük bir hasara sebep olur.
Depremlerin tarif edilebilmesi ve tanımlanması için Odak Noktası (hiposantr), Dış Merkez (Episantr), Odak Derinliği, Şiddet, Büyüklük (Magnitüd) parametreleri kullanılır.
