Deprem izolatörü seçimi ve konum belirlenmesi
Yeni yapılacak veya güçlendirilecek yapılarda hangi tür deprem izolatörü kullanılacağı çok önemli bir konudur. Karar vermeden önce detaylı bir araştırma yapılması gerekmektedir. Gerekli statik ve dinamik hesaplar yapılarak ihtiyacın ne olduğu belirlenmelidir. Ayrıca yapının bulunduğu bölgedeki zemin değerleri de izolatör seçiminde önemli bir parametredir. Bu verilerin elde edilmesi için gerekli geoteknik çalışmalar yapılmalıdır. Gerekli görüldüğü halde ek arazi ve laboratuvar deneyleri de yapılmalıdır. Doğru kararın verilmesi hem ekonomik olarak avantaj, hem de sistemin daha uzun süre iyi performans göstererek çalışmasını sağlayacaktır.
Projelendirme aşamasında: Yeniden yapılacak veya güçlendirilecek yapıların çevrelerinde yapılan izolasyonlu sistemlerin incelenmesi ve bu sitemlerin deprem performanslarının araştırılması. Olumsuz çevre koşulları varsa bu koşullara en iyi uyum sağlayan sistemin belirlenmesi. Yapının hangi bölgesinde kullanılacağının belirlenmesi, (temelde, çatıda vb.). Yapıda ne tür bir görev üsleneceği. Maliyetinin olabilirlik sınırları içinde kalması. Yönetmelik şartları ve malzeme normlarına uygun olup olmadığı. Bakım ve onarım gereksinimlerinin olup olmadığı. İşlevini kaybetme riski varsa yenilenebilir olup olmadığı. Zemin koşullarına uyum sağlayıp sağlamadığı. Üretici firmaların referanslarının incelenmesi. Uygun izolatör sisteminin seçilmesine yardımcı olur.
Bazı durumlarda farklı izolatör sistemlerinin bir arada kullanılması daha olumlu sonuçlar verebilir. Yapının kullanma amacına uygun olarak izolatörün hangi bölgeye uygulanacağı da izolatör seçiminde önemlidir. Bütün bu değerlendirmeler uzman bir kadro tarafından yapılarak en uygun izolasyon sistemine karar verilmelidir.
Deprem İzolatörü Konum Belirleme İşlemi
Deprem izolatörü sistemlerinin, yapı bünyesinde gerçekleşen sismik olay esnasında performansı etkileyen önemli faktörlerden biri de yapı içerisindeki konumlarıdır. Bu konumun doğru olarak belirlenmesi, yapının istenilen düzeylerde deplasman yapmasını ve yapıda oluşacak hasarların minimum seviyeye inmesini sağlayacaktır. Yapılarda izolasyon sistemleri genellikle temel seviyesinde, kolonların orta bölgesinde ve kolonların üst bölgesinde uygulanır.
Temel seviyesinde izole edilmiş yapılarda izolasyonun üst bölümü, yatayda rijit döşemeyle birbirine bağlanır. Böylece izolatörlerde meydana gelecek bölgesel kusurların yapıda hasara yol açması önlenmiş olur. Temel seviyesinde izole edilen yapıların çevresinde, yapının hareket yapabilme yetenekleri göz önünde tutularak boşluk bırakılmalıdır. Boşluk mesafesi proje müellifi tarafından belirlenir. Tabana konulan izolatörlerin gerekli sönümü sağlayamaması halinde izolasyon boşluğunun çevresine perde duvarlar yapılır ve bu perde duvarla yapı arasına ek sönümleyiciler yerleştirilir.
Yapının kullanımını engellemeyecek şekilde izolasyon boşlukları kapatılır. Burada kullanılan ızgara ve kapaklar yapının hareketine izin verecek özelliğe sahip olmalıdır Temel seviyesinden izole edilen yapılarda elektrik kabloları, su, kanalizasyon, havalandırma ve kalorifer boruları yapının hareket yapabilme durumuna göre izole edilmelidir.
Kolonun orta bölgesinde izolasyon yapılmasının diğer bir sebebi de yük dağılımlarıdır. Kolonun orta bölgesindeki moment değerinin uç bölgelere göre daha az olması, izolasyon sisteminin burada yapılmasında önemli bir etkendir. Antalya Havalimanı Uluslararası Dış Hatlar Terminalinde yapılan güçlendirme çalışmalarında, izolatörler kolonun orta bölgesine konulmuştur. Farklı blokların farklı kot seviyelerinde olması da bu uygulamanın önemli etkenleri arasındadır.
Diğer bir izolasyon şekli ise kolonun üst bölgesinde yapılan izolasyon uygulamasıdır. Özellikle zemin veya bodrum katının izole edilmesi gerekli değilse bu uygulama tercih edilir. Örneğin yapının altında garaj gibi depremden çok fazla etkilenmeyecek bir bölüm varsa, izolasyon sistemi kolonun üst bölgesinde uygulanır. Ayrıca mevcut bir yapıda izolatör kullanılarak güçlendirme yapılması durumunda rijit bir düzlem ihtiyacı ortaya çıkabilir. Mevcut bir yapı içinde böyle bir düzlem yapılması mümkün olmadığından, izolatör kolonun üst bölgesinde uygulanarak mevcut döşeme bu amaçla yönelik kullanılabilir.
İzolatörlerin karakteristik parametrelerinin yapının ekonomik ömrü boyunca değişmemesi istenir. Bunun için elastomerik izolatörlerin çevresi kauçuk tabakayla kaplanarak dış etkilere karşı korunur. Yapılan araştırmalar elastomerik yastıkların ömürlerinin ortalama 100 yıl olduğunu otaya koymuştur.
