Betonarme Bina Yapımında, Beton Döküm İncelikleri
Kalıp ve demir işçiliği tamamlandıktan sonra sıra betonarme bina imalatının tamamlanması için beton dökümündedir. Çok katlı yapılarda, sınıfı yüksek betonlar kullanılır. Bu betonlarda; özellikle kütle dökümleri esnasında yatay ve düşey zonlar oluşturarak döküm yapılır. Hidratasyon ısısını düşürebilmek ve çatlamaları önleyebilmek için bu şarttır. Projedeki yoğun demir donatısından dolayı; çoğu zaman ince agrega yoğunluklu, istenen mukavemeti sağlayan betona ihtiyaç olmaktadır. Uzunluğu 250-300 metreyi bulan beton boru hatları kullanıldığından betonun slamp’ının doğru ayarlanması çok önemlidir.
Beton pompalama başlangıç ucunda kimyasal katkılarla istenilen slamp’a göre ayarlanır. Beton dökümlerinde irsaliyeler, beton sınıfı, üretim saati, kantar fişi ve kıvam kontrolleri mutlaka yapılmalıdır. Betona su katılmasına engel olunmalıdır. Gerekli görülürse redozlama (kimyasal katkı ilavesi) laborant gözetiminde yaptırılır. Gün içerisinde dökülecek betonlar santrale program halinde haftalık olarak verilmiş olsa bile bir gün önceden ve gün içinde tekrar hatırlatılmalıdır. Pompa ve beton mutlaka santralle organize edilip betonun santralin bilgilendirilmemesinden dolayı geç vakitlere kalması engellenmelidir. Beton programlarında yaşanan değişiklikler santrale ivedilikle haber verilmelidir. Gelen betonlarda son metraja dikkat edilmelidir. Beton arttırılmamasında özen gösterilmelidir.
Türkiye inşaat sektöründe betonarme imalatları yapan yüklenici firmaların beton teminleri genellikle üç farklı şekilde yapılmaktadır. Çoğu projelerde beton temini işverene aittir. Bu nedenle beton hammadde maliyeti birim fiyatlara yansıtılmaz. İkinci seçenek ise yüklenici firma üstünden beton teminidir. Bu yöntemde ise yüklenici firmaya faturalandırılan beton hak edişlerde faturaları ile birlikte sunularak ödemesi ana firmadan talep edilir. Üçüncü seçenek ise beton hammadde teminin tamamı ile alt yükleniciye ait olması ve bu nedenle birim fiyatlara yansıtılmasıdır. Üçüncü seçenek genellikle küçük ölçekli işlerde tercih edilir.
Kalıplara vibratör yardımıyla yerleştirilen betonun yüzeyini vibro-mastar ile düzeltip, kıvamına geldiğinde de istenirse perdah işlemi yapılır. Döküm sonrası betonu kür işlemi ile sıcaktan ve soğuktan korunur. Yüksek katlı binalardaki hava koşulları (nem, sıcaklık, rüzgâr) imalatın dehidrasyon sürecini yüksekliğe bağlı olarak, diğer düşük rakımlı projelere kıyasla daha fazla etkilemektedir. Her beton dökümünde beton miktarına göre betondan numune alınır. Alınan bu numuneler 7. ve 28. günlerde basınç deneyi ile kırılıp mukavemeti ölçülür. Döşeme betonlarında mukavemetin %70 sağlandığında kalıp sökümü yapılabilir. Projelere göre değişen bu süre, imalat takvimlerinin oluşturulmasında dikkat edilmesi gereken en önemli verilerdendir.
Yüksek betonarme bina inşaatında beton dökümü sabit pompa, beton boru hattı ve hidrolik beton tevzi bomu sistemi ile yapılır. Sistemin çalışma prensibi şu şekildedir:
1.Aşama: Katı beton ile beton boru hattının tıkanmaması için öncelikle şerbet (mıcırsız çimento şerbeti) transmikser’den sabit pompaya, sabit pompa ile de beton boruya pompalanıp hidrolik beton tevzi boru ucundan çıkarılır ve böylece hattın kayganlığını sağlanır.
2.Aşama: Şerbetin kurumasına vakit tanımadan beton pompalanmasına başlanılır.
3.Aşama: Hidrolik beton tevzi bomu, betonun döşemenin üzerindeki farklı noktalara aktarılması sağlanır.
4.Aşama: Beton dökülen yapı elemanlarında (kolon-perde) betonun doğru yerleştirilmesi ve brüt yüzeyler elde edilmesi için (segregasyon ve hava kabarcığı olmaması için) vibratör denilen alet kullanılır. Konvektör motorunun vibratör şişesine vermiş olduğu titreşim betonun doğru yerleşmesini sağlar.
5.Aşama: Beton dökümü sonrasında beton boru hattının ve tevzi bomunun temizlenmesi için boru hattının çapından daha büyük çaplı elastik bir top beton boru hattının içine yerleştirilip, kompresör ile hava basılarak sabit pompa yolunda hattan çıkartılır. Böylece, hava ile top hat içerisindeki tüm betonu sürükleyerek hattın temizlenmesini sağlanır. Aynı işlem, bir kere de su ile yapılır.
