Hazır beton üretim ve teslim alma süreçleri
Hazır beton bilgisayar sistemi ile belirlenen miktarlarda karıştırılan malzemelerin, santrallerde veya mikserlerde karıştırılması ile üretimi yapılan ve tüketicilere taze beton diye verilen betona verilen isimdir. Şantiyede betonyerle veya elle karıştırılmasıyla hazırlanan betonu, hazır betondan ayıran temel özellik, betonun modern tesiste, bilgisayarlardan kontrolle üretim yapılmasıdır.
Hazır betonlarda aranacak özellikler TS EN 206/1 de bulunmaktadır. Kullanıcıya teslim etmek için hazırlanmış olan sertleşmiş ve plastik haldeki beton hazır betondur. Hazır beton üretilip ve iş yerine kadar kullanıcıya ulaştırılması, hazır beton üreticisi karşılamaktadır. Betonu kullanmak isteyen müşteri, dilediği özellikteki betonu, hazır karılmış vaziyette teslim alacaktır.
Betonun bileşenleri depolanıp, gözetimde karıştırılıp, hazır betonun üretildiği ve trans mikserlerle doldurulup taşıma yaptırılan tesislere beton santrali denilmektedir. Beton santralleri stoklama türüne göre de bun kerli ve yıldız tip olarak iki türe ayrılır. Bunkerli santrallerde ise kumlar ve agrega santralin önünde bulunan bun kerlerde istiflenip, bantlı bir sistemle karıştırma kazanına aktarılır.
Santralin önünde yıldız halinde bir depolama alanı bulunur ve arkadaki karıştırma kazanına agregalar kova vasıtasıyla taşınan santraller de yıldız tip santrallerdir. Hazır beton üretiminde bileşenlerin karıştırma işleminde yapılan, mikserde karıştırma (kuru karışım) beton santralindeki merkezi mikserde karıştırma (yaş karışım) ve beton santralindeki merkezi mikserde kısmen karıştırıldıktan sonra mikserde karıştırılması biçiminde üç türlü yöntemler vardır. “Beton santralinde merkezi mikserde karıştırma” yöntemi Türkiye’de hazır beton üretiminde en çok kullanılan yöntemdir. Üçüncü yöntem Türkiye’de kullanılmamakta, diğer ülkelerde az kullanılmaktadır.
Beton Sınıfları ve Dayanımları (TS500)
| Beton Sınıfı | Eşdeğer Küp (150mmx150mm) Basınç Dayanımı,fck (Mpa, N/mm²) | Karakteristik Silindir (150 mm x 300 mm) Basınç Dayanımı, fck (Mpa, N/mm²) | 28 Günlük Elastisite Modülü Ec (Mpa, Kgf/cm²) | 28 Günlük Elastisite Modülü Ec (Mpa, Kgf/cm²) |
| C50/60 | 60 | 50 | 37.000 | 2,5 |
| C45/55 | 55 | 45 | 36.000 | 2,3 |
| C40/50 | 50 | 40 | 34.000 | 2,2 |
| C35/45 | 45 | 35 | 33.000 | 2,1 |
| C30/37 | 37 | 30 | 32.000 | 1,9 |
| C25/30 | 30 | 25 | 30.000 | 1,8 |
| C20/25 | 25 | 20 | 28.000 | 1,6 |
| C18/22 | 22 | 18 | 27.500 | 1,5 |
| C16/20 | 20 | 16 | 27.000 | 1,4 |
Dünyada ilk kez hazır beton üretimi, Almanya’da geçen yüzyıl başında (1903) başlamış, sonraki yıllarda da ABD’de üretimine başlanılmıştır. Betonu taşımak için trans mikser aracı 1914 yılında ABD’ de gelişmeye başlamıştır. Trans mikserden sonra “Beton Harç İletme Pompası” aracı 1927 yılında yapılarak patenti alınmış. Öncellikle savaş yıllarının ardından, genel inşaat malzemesi olmakla hazır beton yaygınlaşıp, benimsenmesi uzun sürmemiş, az bir sürede birçok ülkede hazır beton üretilmeye başlanılmıştır. Hızlanan altyapı ve kentleşme çalışmaları, betonun ve beton ürünlerinin 20.yüzyılın ikinci yarısından sonra çok daha üretilip, yaygınlaşması sağlanmış, bundan dolayı bu sektörde çok fazla teknolojik gelişmeler yaşanmıştır.
Hazır beton üretim süreçleri
Önce, beton üretimi için kullanılan, doğru seçilen malzemenin (agrega, su, çimento, katkı) kalitesini ve birbiriyle olan uyumunu araştırmak için laboratuvarda deneyler yapılmaktadır. Bu deneylerden sonra zamanla malzemelerde olumsuz değişimler olmasının önüne geçmek için sürekli kalite denetim ve kontrolü yapılması gerekir.
Santral operatörlerinin üretimi yapılacak betonu tanımlayan formülün numarasını belirleyip, bilgisayar sistemini işletmesi ile hazır betonun üretim süreci başlar. İlk komutun ardından, ayrı bölümlerde istiflenmiş olan su, çimento ve agrega aynı esnada tartılmakta. Hemen ardından tartılmış agrega kova ve bantla aktarılarak mikser kazanına taşınır. O esnada su, çimento ve formülde varsa kimyasal katkı maddesi de kazana boşaltılır ve karıştırılır. Beton hacmi santralden santrale değişmekle birlikte, genelde 1- 3 m³ ‘tür. Karıştırma işlemine üniform görünüm kazanıncaya kadar TS EN 206/1’e göre devam edilmeli. Karıştırıcı, belirli karıştırma kapasitesini geçmemelidir.
Kimyasal katkıların, kullanılması durumunda, karışım işlemi anında harmana ilave edilmesi gerekir. Fakat yüksek oranda su azaltıcı ya da su azaltıcı katkılar, esas karışım işlemi yapıldıktan sonra da eklenebilirler. Bu durumda yük ya da harmana harman tamamen dağılarak kimyasal katkının tam etkili hale gelmesi için beton yeniden karıştırılmalı. Yeterli miktarda karıştırılmış olan harman, trans miksere aktarılıp boşaltılarak, dolum oluncaya kadar aynı işlem devam eder.
Şantiye ortamında teslim alınması işlemleri
TS 500′ de belirtilen TS EN 206’ ya göre basınç deneyi sonuçları yorumlayın. Deney sonucunu raporlandırıp saklanmalı. Betonu basmaya başlamadan önce her trans mikser irsaliyesi mutlaka kontrol edilmesi gerekli, sipariş uygun olup olmadığından, taşıma süresinin geçmediğinden emin olunmalıdır. Her biri ayrı trans mikserden olmak üzere, teslim edilen betondan, TS EN 206′ da bildirilen adetlerde silindir ya da küp numuneler alınmalı. Numunelerin sayesinde hem birim ağırlığından (beton miktarından) hem de sınıf mukavemetinden emin olunmakta. Kıvamını gözlenmeli ve gerekirse çökme deneyi ile kontrol edilip; siparişlerde kıvamı daha yüksek beton geri çevrilmeli. Kıvamı daha kuru olan beton için hazır beton firması ile irtibat kurulmalı. Soğuk ya da sıcak havada taze betonun sıcaklığı ölçülmeli. Numuneleri alırken, kırdırırken, saklarken ilgili standartlara uyulmalı
